Awans nauczyciela wg „NOWEJ ŚCIEŻKI” – od nauczyciela początkowego do mianowanego

W nowym systemie awansu zawodowego są tylko dwa stopnie: nauczyciel mianowany i nauczyciel dyplomowany. Nie ma sformalizowanych staży rozdzielonych okresami przepracowania, składania wniosku o staż, planu rozwoju czy sprawozdania z realizacji.

Nauczyciele rozpoczynający pracę w szkole w roku szkolnym 2022/2023 (oraz w latach następnych) a także nauczyciele, którzy byli wcześniej zatrudnieni w szkole, ale do dnia 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali stopnia nauczyciela kontraktowego będą ubiegali się o awans zawodowy na nowych zasadach. Nowy system awansu zawodowego nauczycieli odbywa się zgodnie z ustawą z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2022 r. oraz rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 roku w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

Stosunek pracy z nauczycielem odbywającym przygotowanie do zawodu

Art. 10. 2 KN stanowi, że stosunek pracy z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, która nie posiada stopnia awansu zawodowego oraz posiada wymagane kwalifikacje – nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na 2 lata szkolne.

Natomiast po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat i uzyskaniu co najmniej dobrej oceny pracy stosunek pracy, z takim nauczycielem, nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Na mocy przepisów przejściowych, stosunek pracy z nauczycielem, który przed dniem 1 września 2022 r. uzyskał stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskał stopnia nauczyciela mianowanego będzie nawiązywany tak jak dotychczas - na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Wymiar przygotowania do zawodu

Zgodnie z przepisami znowelizowanej ustawy – Karta Nauczyciela (art. 9a ust. 2 oraz 9ca ust. 1, 2, 4 KN) nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, zwany „nauczycielem początkującym”, zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy lub w wymiarze skróconym do 2 lat i 9.

Opieka mentora

Nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela dyrektor szkoły przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych mentora. Zadaniem mentora jest: wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole; udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego; dzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela; umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć; obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z tym nauczycielem; inspirowanie i zachęcanie nauczyciela do podejmowania wyzwań zawodowych. (art. 9ca ust. 11 i 12 KN)

Sposób odbywania przygotowania do zawodu

Sposób odbywania przygotowania do zawodu jest określony w art. 9fa. ust.1 i ust. 5 KN oraz § 2. 1. Rozporządzenia MEiN z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

Nauczyciel w trakcie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela:

poznaje organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły;
prowadzi powierzone mu zajęcia i uczestniczy w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych statutowych zadań szkoły wynikających z potrzeb szkoły i środowiska lokalnego;
obserwuje zajęcia prowadzone przez mentora lub innego nauczyciela;
doskonali kompetencje w związku z wykonywanymi obowiązkami, w szczególności w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych;
przeprowadza zajęcia: w drugim roku odbywania przygotowania, przed dokonaniem oceny pracy, w wymiarze co najmniej 1 godziny, w obecności dyrektora szkoły, mentora i osoby wskazanej przez dyrektora; w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu, po uzyskaniu co najmniej dobrej oceny pracy, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły.

Ocena pracy

Ocena pracy jest dokonywana obligatoryjnie w drugim oraz ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela. (art. 6a.1da KN)

Oceny pracy nauczyciela dokonuje dyrektor szkoły, który przy jej dokonywaniu zasięga opinii mentora i rady rodziców. Rada rodziców i mentor przedstawiają pisemną opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy nauczyciela. Nieprzedstawienie opinii przez radę rodziców lub mentora nie wstrzymuje dokonywania oceny pracy. Ponadto na wniosek nauczyciela lub z własnej inicjatywy dyrektor może zasięgnąć opinii właściwego doradcy metodycznego na temat pracy nauczyciela, a w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego. Może także zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego. (art. 6a.5 KN)

Ocena pracy nauczyciela ma charakter opisowy i jest zakończona stwierdzeniem uogólniającym: ocena wyróżniająca; ocena bardzo dobra; ocena dobra; ocena negatywna. (art. 6a.4 KN)

Szczegółowe kryteria i szczegółowy tryb dokonywania oceny pracy nauczycieli jest określony w Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli. Warto zapoznać się z tym rozporządzeniem w całości.

Szczegółowe kryteria oceny pracy obejmują 9 kryteriów obowiązkowych oraz 15 dodatkowychopisanych w § 2 ust. 2 i 4 Rozporządzenia. Dyrektor szkoły ustala (w punkach – zgodnie z § 3.2 Rozp.) poziom spełniania łącznie wszystkich obowiązkowych kryteriów oceny pracy oraz jednego dodatkowego kryterium oceny pracy wskazanego przez siebie i jednego dodatkowego kryterium oceny pracy wskazanego przez nauczyciela.

Wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego

Postępowanie w sprawie nadania stopnia nauczyciela mianowanego będzie prowadzone, tak jak dotychczas, w trybie postępowania administracyjnego, a stopnień będzie nadawany w drodze decyzji administracyjnej. Nauczyciel musi złożyć wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego – skierowany do organu prowadzącego szkołę.

Zgodnie z art. 9b.ust. 2a KN do wniosku należy dołączyć oryginały lub kopie dokumentów potwierdzających spełnianie warunków niezbędnych do uzyskania stopnia awansu zawodowego, czyli: spełnienie wymagań kwalifikacyjnych; odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela; posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela; uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach. § 4. 1. Rozporządzenia uszczegóławia powyższe zapisy. Do wniosku o podjęcie postępowania egzaminacyjnego dołącza się:

kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe poświadczone przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem;
zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające: informację o odbyciu przez nauczyciela przygotowania do zawodu nauczyciela, wymiarze zatrudnienia nauczyciela i nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w okresie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, wraz ze wskazaniem wszystkich szkół, w których nauczyciel odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela; informacje o skróconym wymiarze i o okresie dodatkowego przygotowania (jeśli dotyczy);
kopię karty oceny pracy zawierającą ocenę poświadczoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem;
kopię pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach poświadczoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem.

Warto pamiętać o terminach składania wniosków, które obowiązywały także przed nowelizacją przepisów. Nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie postępowania egzaminacyjnego do dnia 30 czerwca danego roku, organ prowadzący szkołę wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku. Natomiast nauczycielom, którzy złożą wnioski do dnia 31 października danego roku, właściwy organ wydaje stosowną decyzję do dnia 31 grudnia danego roku.

Egzamin

Komisję egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący szkołę. W skład komisji wchodzą: przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący; przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny; dyrektor szkoły; dwaj eksperci z listy ekspertów MEiN. (Art. 9g. 2.KN)

Przebieg egzaminu precyzuje § 10. 1.Rozporządzenia.

Komisja egzaminacyjna zapoznaje się z opinią o przeprowadzonych zajęciach i oceną pracy nauczyciela oraz przeprowadza egzamin, podczas którego nauczyciel:

odpowiada na pytania członków komisji egzaminacyjnej dotyczące wymagań, o których mowa w § 6 Rozporządzenia;
wykazuje się umiejętnością rozwiązania wskazanego przez komisję egzaminacyjną problemu związanego z wykonywaną pracą.

W trakcie egzaminu zapewnia się nauczycielowi dostęp do aktów prawnych.

Zakres wymagań (§ 6 rozp.) dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela, których spełnianie jest sprawdzane przez komisję egzaminacyjną podczas egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego obejmuje: znajomość przepisów prawa dotyczących organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela; umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statutowych zadań szkoły, w szczególności realizację podstawy programowej; umiejętność rozpoznawania potrzeb uczniów i indywidualizowania nauczania; umiejętność stosowania w pracy wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki; znajomość środowiska uczniów oraz umiejętność uwzględniania w swojej pracy problematyki środowiska lokalnego i współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych; umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych.

Warunki nadania nauczycielowi początkującemu stopnia nauczyciela mianowanego

Zgodnie z art. 9b ust. 1 KN warunkiem nadania nauczycielowi początkowemu stopnia nauczyciela mianowanego jest: spełnienie wymagań kwalifikacyjnych; odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela; posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela; uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach; zdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną.

Stopnień nauczyciela mianowanego w drodze decyzji administracyjnej nadaje organ prowadzący szkołę.

Obligatoryjność uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego

Nowością w znowelizowanych przepisach dotyczących awansu zawodowego jest także obligatoryjność uzyskania stopnia awansu zawodowego. Jeżeli nauczyciel, zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, w ciągu 6 lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania do zawodu nie uzyska stopnia nauczyciela mianowanego to stosunek pracy z takim nauczycielem ulegnie rozwiązaniu.

Podstawa prawna:

Jadwiga Osińska

6-04-2023