Pedagog specjalny – odpowiedzi MEiN na pytania

MEiN przedstawiło zbiór najczęściej pojawiających się pytań wraz z odpowiedziami w sprawie stanowiska pedagoga specjalnego. Na stronie resportu znajdą Państwo także informacje na temat zatrudniania nauczycieli specjalistów w roku szkolnym 22/23: Informacja dotycząca zatrudniania nauczycieli specjalistów w roku szkolnym 2022/2023.

 

A oto odpowiedzi na pytania:

Kwalifikacje pedagoga specjalnego

Jakie kwalifikacje wymagane są zgodnie z § 19a do zajmowania stanowiska nauczyciela pedagoga specjalnego w przedszkolach i szkołach bezterminowo?

Stanowisko nauczyciela pedagoga specjalnego bezterminowo będą mogły piastować osoby, które:

1. mają wykształcenie magisterskie z pedagogiki specjalnej (lista kierunków w punkcie 3.) albo
2. mają wykształcenie licencjackie lub II stopnia (dwuletnie magisterskie uzupełniające) w zakresie pedagogiki specjalnej albo
3. mają pięcioletnie studia w zakresie pedagogiki (np. pedagogiki ogólnej) oraz studia podyplomowe/ kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej lub studia podyplomowe z edukacji włączającej. Za wystarczające w tym przypadku uznawane jest także ukończenie dwuletniego studium nauczycielskiego, które następnie uzupełnione zostało trzyletnimi studiami magisterskimi z zakresu pedagogiki oraz studiami podyplomowymi/ kursem kwalifikacyjnymi w zakresie pedagogiki specjalnej lub studia podyplomowe z edukacji włączającej.

W związku z powyższym należy najpierw sprawdzić, jakie wykształcenie magisterskie posiada dana osoba. Jeśli jest ono w zakresie pedagogiki specjalnej:

• na poziomie licencjata lub
• dwuletnich uzupełniających studiów magisterskich lub
• jednolitych studiów magisterskich,

to taka osoba może zajmować stanowisko pedagoga specjalnego bezterminowo, bez dodatkowych warunków, np. studiów podyplomowych z zakresu jednego z działów pedagogiki specjalnej.

Jeśli jest to wykształcenie pięcioletnie magisterskie (jednolite studia pięcioletnie albo łącznie pięć lat studiów – licencjat (trzy lata) plus studia magisterskie (dwuletnie) uzupełniające) z pedagogiki nie-specjalnej (a np. ogólnej lub opiekuńczo-wychowawczej), należy sprawdzić czy dana osoba posiada dyplom ukończenia kursu kwalifikacyjnego albo studiów podyplomowych z choćby jednego z działów pedagogiki specjalnej (np. surdopedagogiki). Jeśli posiada taki dyplom, to może pełnić funkcję pedagoga specjalnego bezterminowo.

Jeśli ktoś nie posiada wykształcenia magisterskiego z pedagogiki ani licencjackiego z pedagogiki specjalnej, to wtedy należy sprawdzić czy taka osoba ma uprawnienia do zajmowania stanowiska pedagoga specjalnego terminowo do 31 sierpnia 2026 roku (punkt 2 poniżej).

 

Jakie kwalifikacje wymagane są zgodnie z § 30a do zajmowania stanowiska nauczyciela pedagoga specjalnego w przedszkolach i szkołach do dnia 31 sierpnia 2026 r. ?

Ponieważ rozporządzenie zakłada okres przejściowy, do dnia 31 sierpnia 2026 nauczycielem pedagogiem specjalnym może być osoba, która posiada:

• Uprawnienia do pracy w szkole na stanowisku nauczyciela, która posiada dodatkowo studia podyplomowe/ kurs kwalifikacyjny z zakresu pedagogiki specjalnej;
• Tylko w przedszkolach – uprawnienia do pracy w przedszkolu/ szkole na stanowisku nauczyciela klas 1-3, oraz studia podyplomowe w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (WWR).

Jeśli dana osoba nie mieści się w żadnej z kombinacji, opisanych w punktach 1 i 2, to taka osoba nie może zajmować stanowiska pedagoga specjalnego.

 

Jak rozumiane jest pojęcie „pedagogiki specjalnej”?

Pojęcie pedagogiki specjalnej jest pojęciem pojemnym, jednak należy łączyć je z następującymi kierunkami studiów/ specjalizacjami:

1. Rewalidacja (niegdysiejsza nazwa „pedagogiki specjalnej”);
2. Resocjalizacja;
3. Surdopedagogika;
4. Tyflopedagogika;
5. Oligofrenopedagogika;
6. Edukacja i terapia osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu;
7. Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną;
8. Pedagogika resocjalizacyjna;
9. Pedagogika zdolnych i uzdolnionych;
10. Logopedia tylko jeśli są to studia pięcioletnie, dające tytuł magistra pedagogiki specjalnej ze specjalnością logopedia;
11. Pedagogika korekcyjna.

Co będzie musiał zrobić nauczyciel pedagog specjalny, który nie posiada pełnego wymaganego wykształcenia (§ 19a), aby po 31 sierpnia 2026 r. móc dalej pełnić tę funkcję?

Nauczyciel po 31 sierpnia 2026 r., który nie będzie posiadał kwalifikacji wymaganych w art. 19a nie będzie mógł dalej pracować na tym stanowisku. Warunkiem pozostania na stanowisku jest uzupełnienie do tego czasu wykształcenia do poziomu wymaganego w § 19a rozporządzenia. Temu właśnie służy okres przejściowy.

 

Czy osoba, która ukończyła studia z zakresu edukacji integracyjnej spełnia warunek ukończenia studiów z edukacji włączającej?

Tak, osoba, która ukończyła studia podyplomowe z zakresu edukacji integracyjnej będzie spełniała przedmiotowy warunek.

 

Czy zatrudnianie pedagogów specjalnych dotyczy wyłącznie przedszkoli i szkół ogólnodostępnych i integracyjnych?

Tak i w związku z tym przepisy nie dotyczą szkół specjalnych, a więc również nie dotyczą szkół w podmiotach leczniczych.

 

Czy jeśli w szkole w tej chwili nie ma uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, to i tak zatrudnienie pedagoga specjalnego jest konieczne?

Tak, jest konieczne.

 

Czy utworzenie stanowiska pedagoga specjalnego jest wstępem do likwidacji stanowiska pedagoga szkolnego?

Nie jest. Utworzenie stanowiska pedagoga specjalnego ma celu poszerzenie obecnie istniejącego katalogu stanowisk. Pedagodzy specjalni będą pracować w szkołach we współpracy z innymi specjalistami, w tym z pedagogami szkolnymi.

 

Czy w ramy kierunków, o których mowa w punkcie 3 wchodzi terapia pedagogiczna?

Tak, jeśli studia z terapii pedagogicznej były realizowane w ramach studiów z pedagogiki specjalnej, np. pedagogika specjalna – terapia i diagnoza pedagogiczna albo w trakcie studiów prowadzone były zajęcia z pedagogiki specjalnej. Jeśli w ramach studiów z terapii pedagogicznej nie było zajęć z pedagogiki specjalnej, to takie studia nie mieszczą się w katalogu, zamieszczonym w punkcie 3. Ta ostatnia osoba może zostać zatrudniona w przedszkolu/ szkole na stanowisku specjalisty terapeuty pedagogicznego.

 

Czy w ramy kierunków, o których mowa w punkcie 3 wchodzi terapia socjoterapia?

Tak, jeśli studia z socjoterapii były realizowane w ramach studiów z pedagogiki specjalnej.

 

Wymiary zatrudnienia specjalistów – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Czy standardy zatrudnienia dotyczą również przedszkoli i szkół niepublicznych?

Tak, specjalistów zatrudnia się w publicznych i niepublicznych:

• przedszkolach niebędących przedszkolami specjalnymi, 
• szkołach podstawowych, liceach ogólnokształcących, technikach oraz branżowych szkołach I stopnia, które nie są szkołami specjalnymi,
• szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego,
• zespołach, w skład których wchodzą wymienione wyżej przedszkola lub szkoły.

 

Jak określić wymiar zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego w przedszkolu/ szkole niepublicznej?

Etat specjalisty w przedszkolu lub szkole niepublicznej należy wyliczyć w taki sam sposób, jak oblicza się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz na potrzeby Systemu Informacji Oświatowej (szczegółowy opis - punkt 1.2. Tygodniowy wymiar zajęć, akapit 5, zaczynający się od słów „W przypadku świadczenia pracy w oparciu o umowy o pracę…”).

 

Czy do wymiaru zatrudnienia specjalistów wlicza się zajęcia rewalidacyjne prowadzone przez pedagoga specjalnego?

Tak, prowadzenie zajęć rewalidacyjnych jest jednym z zadań pedagoga specjalnego, realizowanych w ramach jego pensum, więc te godziny wlicza się do wymiaru zatrudnienia specjalistów. Należy jednak zwrócić uwagę, że poza prowadzeniem zajęć rewalidacyjnych pedagog specjalny posiada jeszcze szereg innych zadań (określonych w § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz.U. poz. 1610).

 

Jak dokonać rozdziału godzin pracy specjalistów w ramach zespołu?

Jeśli spełnione są limity określone w przepisach, to podział etatów specjalistów pomiędzy poszczególne jednostki wchodzące w skład zespołu zależy od Państwa i powinien wynikać z potrzeb poszczególnych jednostek.

 

Czy można zatrudniać specjalistów w wymiarze wyższym niż określony w przepisach?

Tak, przepisy określają jedynie minimalną liczbę etatów specjalistów i nie wskazują maksimum, co oznacza, że można zatrudniać specjalistów w liczbie etatów wyższej niż określona w przepisach. Decydujące są tutaj potrzeby dzieci/ uczniów w przedszkolu/ szkole.

 

Czy zajęcia rewalidacyjne realizowane w przedszkolu/ szkole wliczają się do limitu zatrudnienia specjalistów?

Kalkulując łączną liczbę etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole należy uwzględniać łączną liczbę etatów ww. zatrudnionych specjalistów, a nie rodzaj zajęć i czynności przez nich realizowanych. Specjaliści powinni być zatrudniani zgodnie z potrzebami przedszkola lub szkoły z uwzględnieniem art. 42 d  oraz  art. 42 ust. 1-2 i 7 pkt 3 lit. b  ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762, z późn. zm.). 

 

Czy w przypadku przedszkoli i szkół ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, nauczyciele specjaliści będą mogli w ramach swoich obowiązków prowadzić zajęcia rewalidacyjne dla dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z oddziałów specjalnych?

Tak, będą mogli.

 

Czy dzieci realizujące wychowanie przedszkolne w innych formach wychowania przedszkolnego (punkty przedszkolne, zespoły wychowania przedszkolnego), jeśli te formy są zorganizowane przy szkołach, wliczają się do liczby dzieci/ uczniów, na podstawie której określa się minimalny wymiar zatrudnienia etatów nauczycieli specjalistów?

Zgodnie z przepisami art. 42d ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela nauczycieli specjalistów zatrudnia się w przedszkolach, a nie innych formach wychowania przedszkolnego. W związku z powyższym dzieci, które realizują wychowanie przedszkolne w innych formach wychowania przedszkolnego, nie wlicza się do liczby dzieci/uczniów, na podstawie której określa się minimalną liczbę etatów nauczycieli specjalistów.

 

Czy w przypadku jeśli w przedszkolu/ szkole wymiar zatrudnienia nauczycieli specjalistów był wyższy niż minimum określone w przepisach i w przedszkolu/ szkole było więcej niż 50 dzieci/ uczniów, to 25% wymiaru zatrudnienia specjalistów (na potrzeby zatrudnienia pedagoga specjalnego i psychologa) wylicza się od minimum określonego w przepisach czy od faktycznego wymiaru zatrudnienia specjalistów?

W takim przypadku 25% wymiaru zatrudnienia specjalistów oblicza się od minimum określonego w przepisach, a nie od faktycznego wymiaru zatrudnienia specjalistów.
 

Czy godziny zajęć logopedycznych wynikające m.in. z zaleceń poradni psychologiczno-pedagogicznej zatwierdzone w maju w organizacji szkoły na rok szkolny 2022/2023 wlicza się do liczby etatów specjalistów?

Kalkulując łączną liczbę etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole należy uwzględniać łączną liczbę etatów ww. zatrudnionych specjalistów, a nie rodzaj zajęć i czynności przez nich realizowanych. Specjaliści powinni być zatrudniani zgodnie z potrzebami przedszkola lub szkoły z uwzględnieniem art. 42 d  oraz  art. 42 ust. 1-2 i 7 pkt 3 lit. b  ustawy – Karta Nauczyciela, a przydział zajęć i czynności w ramach obowiązkowego tygodniowego wymiaru zajęć musi być zgodny z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych, z uwzględnieniem przepisów  rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2020 r. poz. 1280) oraz rozporządzenia  Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r.  w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych,  niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1309).

W § 6. ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wymieniony jest katalog zajęć specjalistycznych. Czy zajęcia logopedyczne w ramach tych zajęć powinny być liczone w ramach pensum 18 godzin, czy zgodnie z przyjętą uchwałą rady gminy (w przypadku Gminy Drobin - 22 godziny)?

Zajęcia logopedyczne przydzielane są nauczycielom-logopedom, których obowiązkowy wymiar zajęć określony jest przez organ prowadzący  (na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 lit. b ustawy – Karta Nauczyciela), w wymiarze tygodniowym, który nie może przekroczyć 22 godzin.

 

Nauczyciel języka polskiego ma przydzielone 15 godzin z tego przedmiotu. Dodatkowo w przydziale ma zajęcia logopedyczne w wymiarze 4 godzin. Czy w tym przypadku zajęcia logopedyczne liczyć z pensum 18 godzin, czy nauczycielowi wyliczyć pensum etatu łączonego: 15/18 + 4/22?

Nie, zajęcia rewalidacyjne mogą być prowadzone przez wszystkich nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje. Przydzielanie wszystkich zajęć rewalidacyjnych pedagogowi specjalnemu nie jest właściwą praktyką, gdyż znacząco utrudnia bądź uniemożliwia realizację pozostałych zadań przypisanych do tego stanowiska.

 

Czy pedagog specjalny jest jedynym stanowiskiem, które prowadzi zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju?

Nie, zgodnie z § 3 ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. poz. 1635), zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka realizuje zespół, w skład którego wchodzą pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, psycholog, logopeda oraz inni specjaliści w zależności od potrzeb.

 

Czy w przedszkolach oprócz pedagoga specjalnego, psychologa, logopedy lub terapeuty pedagogicznego musi być zatrudniony nauczyciel pedagog?

Nie, przedszkole lub szkoła zatrudnia specjalistów zgodnie z potrzebami dzieci lub  uczniów, co oznacza, że nie jest konieczne zatrudnianie wszystkich wymienionych w przepisach nauczycieli specjalistów. Wyjątek od powyższej zasady stanowią przedszkola 
i szkoły oraz zespoły przedszkoli i szkół, w których jest powyżej 50 odpowiednio dzieci/uczniów. W takich jednostkach konieczne jest zatrudnienie pedagogów specjalnych i psychologów w wymiarze 25% minimalnego limitu zatrudnienia specjalistów dla jednostki 
o danej liczebności dzieci/ uczniów. O przydziale pozostałych etatów pomiędzy poszczególnych nauczycieli specjalistów decyduje dyrektor danego przedszkola, szkoły lub zespołu zgodnie z potrzebami dzieci/ uczniów.

 

Czy przy minimalnym wymiarze zatrudnienia psychologa bądź pedagoga specjalnego można stosować zaokrąglenia godzin wykorzystując regułę matematyczną? (np. 25% z 33 godzin to 8,25 godziny - w zaokrągleniu 8?)

Nie. Można zaokrąglać jedynie w górę. W omawianym przypadku zaokrąglenie regułą matematyczną spowoduje, że wymiar etatu psychologa lub pedagoga specjalnego wyniesie ok. 24,24%, a więc mniej niż 25%.

 

Czy w przypadku zespołów szkół należy ustalać liczbę godzin pracy dla pedagoga specjalnego i psychologa proporcjonalnie do liczby uczniów w każdej ze szkół wchodzących w skład zespołu? 

W przypadku zespołu szkół wymiar zatrudnienia liczy się w stosunku do łącznej liczby uczniów uczęszczających do szkół wchodzących w skład zespołu. O podziale liczby godzin realizowanych przez nauczyciela pedagoga i nauczyciela psychologa w poszczególnych szkołach decyduje dyrektor zespołu.

Czy zadania pedagoga specjalnego można powierzyć kilku nauczycielom? (Zdarzają się przypadki, że przy minimalnej liczbie godzin przeznaczonych na zatrudnienie pedagoga specjalnego w danej szkole, godziny te rozdziela się między trzech nauczycieli  pedagogów specjalnych).

Tak, zadania pedagoga specjalnego można powierzyć kilku nauczycielom pedagogom specjalnym.
 

W związku z dużymi trudnościami z pozyskaniem psychologów (dotyczy szczególnie małych szkół) czy dyrektorzy mogą przeznaczyć godziny psychologa na zatrudnienie pedagoga specjalnego, logopedy lub innego specjalisty, który jest potrzebny w szkole? Co w przypadku, gdy dyrektorowi do końca roku szkolnego nie uda się pozyskać psychologa?

Zapewnienie wymiaru etatu nauczyciela psychologa oraz nauczyciela psychologa w ramach łącznej liczby etatów nauczycieli specjalistów wynika z przepisów, które wchodzą w życie 1 września 2022 r. Dyrektor przedszkola, szkoły lub zespołu może zatrudnić innych nauczycieli specjalistów, zgodnie z potrzebami dzieci/uczniów, także w wymiarze przekraczającym minimalną liczbę etatów określoną w przepisach. Nie zwalnia go to jednak z obowiązku zatrudnienia nauczyciela psychologa i nauczyciela pedagoga specjalnego w odpowiednim wymiarze godzin. Należy wskazać, że w przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły możliwe jest zatrudnienie osób, które nie posiadają wymaganych prawem kwalifikacji:

• osoby legitymującej się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającej przygotowania pedagogicznego, o ile osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku pracy - art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r. poz. 1762, z późn. zm.), 
• nauczyciela bez wymaganych kwalifikacji, za zgodą kuratora oświaty – art. 10 ust. 9 ustawy – Karta Nauczyciela,
• osoby niebędącej nauczycielem, posiadającej przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć, za zgodą kuratora oświaty - art. 15 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082, z późn. zm.).

 

Źródło: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka

 

27-08-2022