Ocenianie roczne to kompetencja nauczyciela prowadzącego określone zajęcia edukacyjne lub wychowawcy klasy, niemniej jednak zarówno uczniom jak i rodzicom przepisy przyznają pewne prawa w tym zakresie. By współpraca z rodzicami przebiegała bez utrudnień i nie była zaskoczeniem dla żadnej ze stron, pokrótce przypominamy zadania nauczycieli w procesie oceniania oraz prawa ucznia i jego rodziców związane z klasyfikacją roczną.

Zadania nauczyciela i prawa ucznia wynikające z zapisów ustawy o systemie oświaty:

• Przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca oddziału informują ucznia i jego rodziców o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania, w terminie i formie określonych w statucie szkoły (art. 44g ustawy o systemie oświaty).
• Uczeń ma prawo do podwyższenia przewidywanej rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych i zachowania, zgodnie z warunkami i trybem określonymi w statucie szkoły (art. 44b ust. 6 pkt 6 ustawy o systemie oświaty). 

W statucie szkoły muszą być określone zarówno termin jak i forma powiadomienia dotycząca klasyfikacji rocznej. W przepisach nie znajdziemy informacji dotyczącej terminu, a zatem nie musi to być termin np. jednego miesiąca przed radą klasyfikacyjną. Istotne jest natomiast, by termin ustalony w statucie na dokonanie powyższej czynności uwzględniał przepis art. 44b ust. 8 pkt. 3 ustawy, w myśl którego uczeń może ubiegać się na warunkach i w trybie określonym przez nauczyciela o wyższą niż przewidywana roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych.

• Nauczyciel ustala roczne oceny klasyfikacyjne w terminie określonym w statucie szkoły (art. 44h ust. 6 ustawy o systemie oświaty). 

Roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne, a roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania – wychowawca oddziału po zasięgnięciu opinii nauczycieli, uczniów danego oddziału oraz ocenianego ucznia. Przepisy obowiązujące a dotyczące oceny zachowania nie wskazują, w jaki sposób wychowawca danego oddziału zasięga opinii nauczycieli, uczniów danego oddziału oraz ocenianego ucznia, a zatem ten sposób jest ustalony w danej szkole lub przez wychowawcę danego oddziału. Warto podkreślić, że ocena zachowania to między innymi stopień przestrzegania przez ucznia zasad współżycia, współdziałania społecznego, w grupie rówieśniczej i norm etycznych w szkole. Nie może mieć ona żadnego wpływu na stopnie z zajęć edukacyjnych ani na promocję do klasy programowo wyższej lub też ukończenie szkoły.

• Uczeń i jego rodzice mają prawo wnosić do dyrektora szkoły zastrzeżenia, jeżeli uznają, że roczna ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub roczna ocena klasyfikacyjna zachowania zostały ustalone niezgodnie z przepisami dotyczącymi trybu ustalania tych ocen (art. 44n ustawy o systemie oświaty).

Jeśli tryb ustalania oceny nie został zachowany, rodzice/uczeń mogą złożyć zastrzeżenie. Zastrzeżenia zgłasza się od dnia ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych lub rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, nie później jednak niż w terminie 2 dni roboczych od dnia zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Jeśli w szkole istnieje procedura postępowania w tym przypadku, należy się do niej stosować, jeśli nie – należy przyjąć wniesione zastrzeżenie i rozpatrzeć jego zasadność. W sytuacji gdy, jednak  okażą się bezzasadne – odpowiedzieć, stosując argumentację uzyskaną podczas rozpatrywania sprawy. Jeśli zastrzeżenia okazałyby się zasadne, to należy postąpić zgodnie z przepisami dotyczącymi przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i wiedzy, tj. powołać komisję i ustalić ponownie zaskarżoną ocenę.

• Nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę w sposób określony w statucie szkoły (art. 44e ust. 3 ustawy o systemie oświaty).

Co ważne wskazany przepis nie zawęża uzasadnienia do oceny niedostatecznej i ocen bieżących, zaś sposób uzasadnienia musi zostać określony w statucie szkoły i te przyjęte rozwiązania są obowiązujące dla całej społeczności szkolnej - nie ma możliwości ich obejścia.

• Sprawdzone i ocenione pisemne prace ucznia są udostępniane uczniowi i jego rodzicom (art. 44e ust. 4 ustawy o systemie oświaty).

Na koniec roku rodzice często zwracają się z prośbą o wgląd do prac pisemnych swojego dziecka, co istotne nie muszą oni (ani również uczniowie) zwracać się do nauczyciela z wnioskiem o udostępnienie pracy, a nauczyciel ma obowiązek udostępnić sprawdzone i ocenione bieżące prace pisemne. Oczywiście, jak w każdym przypadku i w tym, określony przez szkołę sposób udostępniania sprawdzonych prac pisemnych powinien być zawarty w statucie szkoły. W powyższych ustaleniach szkoła powinna precyzyjnie określić sposób udostępniania prac pisemnych, wskazując np. przekazanie zainteresowanym oryginału/kopii pracy czy udostępnienie pracy do domu z prośbą o zwrot pracy podpisanej przez rodziców. Żaden zapis prawa oświatowego nie zawiera jednak informacji określającej czasu przechowywania prac pisemnych uczniów, jakimi są prace klasowe i kartkówki. Z praktycznego punktu widzenia wyznacznikiem terminu ich przechowywania mógłby być np. czas trwania roku szkolnego. 

• Na wniosek ucznia lub jego rodziców dokumentacja dotycząca m.in. egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego jest udostępniana do wglądu uczniowi lub jego rodzicom (art. 44e ust. 5 ustawy o systemie oświaty).

Dokumentacja dotycząca m.in. egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia, o której mowa w ww. zapisach ustawy jest udostępniania tylko do wglądu i na wniosek złożony przez ucznia lub jego rodziców. Ustawa o systemie oświaty nie zawiera przepisów określających sposób udostępniania do wglądu ucznia lub jego rodziców dokumentacji dotyczącej klasyfikowania i oceniania odsyłając w tym zakresie do postanowień statutu szkoły, którego zapisy powinny szczegółowo odnieść się m.in. do sposobu, miejsca i czasu udostępniania ww. dokumentacji przebiegu nauczania.

Statut szkoły to podstawowy zbiór przepisów określających jej ustrój, a w szczególności organizację wewnętrzną, tryb pracy jej organów, a także sposoby realizacji praw nadanych członkom społeczności szkolnej. Niewątpliwie jest to najważniejszy element prawa wewnątrzszkolnego, którego zapisy powinny być jasne i czytelne zarówno dla uczniów i ich rodziców oraz nauczycieli, którzy w codziennej pracy z nich korzystają. Należy przy tym pamiętać, że jego treść nie może być sprzeczna z aktami prawa powszechnie obowiązującego.

Poszerzenie powyższej tematyki o informacje dotyczące obowiązków nauczycieli w okresie poprzedzającym zakończenie zajęć  dydaktyczno - wychowawczych w szkole i placówce, a także zawierające inne praktyczne rozwiązania z zakresu oceniania znajdą Państwo w e-szkoleniu:

Zadania i obowiązki nauczycieli w okresie poprzedzającym zakończenie zajęć dydaktycznych.

Podstawa prawna:

1. Rozdział 3a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U z 2019 r. poz. 1481, z późn. zm.). 
2. Rozporządzenie MEN z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1534) oraz z dnia z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. 2019 r., poz. 373)
3. Rozporządzenie MEN z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. 2015 r., poz. 843, z późn.zm.) obowiązujące do czasu zakończenia kształcenia odpowiednio w dotychczasowym trzyletnim liceum ogólnokształcącym, czteroletnim technikum. 

Bożena Browarczyk

04-06-2020