O budowie statutu tuż przed ich tworzeniem i nie tylko, czyli o czym należy pamiętać konstruując tak ważny dokument?

Zgodnie z art. 364 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 60 z późn. zm.) statuty dotychczasowych trzyletnich liceów ogólnokształcących, dotychczasowych czteroletnich techników, dotychczasowej szkole policealnej i szkole specjalnej przysposabiającej do pracysporządzone na podstawie rozporządzenia wydanego na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy o systemie oświaty (rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U Nr 61, poz. 624 z późn. zm.) będą nowelizowane. Ustawowy czas na dokonanie tych zmian mija z dniem 30 listopada 2019 r. a zatem warto jeszcze raz przypomnieć kierunki tych zmian, a przede wszystkim ich podstawy prawne.

Przy nowelizacji tych statutów należy uwzględnić następujące zmiany wynikające z Prawa oświatowego:

udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu,
organizację biblioteki szkolnej oraz warunki i zakres współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz innymi bibliotekami, jeżeli dotychczas nie zawierają tych zapisów,
zapis dotyczący programu wychowawczo-profilaktycznego, stosownie do zapisów ramowego statutu, w tym poprawnie określonej kompetencji rady rodziców i rady pedagogicznej,
obowiązki uczniów ujęte w sposób określony w art. 99 Prawa oświatowego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na obowiązki wymienione w art. 99 pkt 1 (dotyczące właściwego zachowania podczas zajęć),
warunki i tryb tworzenia zespołów nauczycieli, stosownie do art. 111 pkt 5 Prawa oświatowego, (dyspozycja do wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli - z dnia 28 lutego 2019 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 502)),
poprawne określenie zmienionych kompetencji organów szkoły,
siedzibę organu prowadzącego.

Z czego to wynika? No właśnie, w tym miejscu warto mieć na uwadze, że podstawą do opracowania statutu szkół jest ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, ale nie tylko. Samo wprowadzenie do wyliczenia w art. 98 ust. 1 Prawa oświatowego cyt. „Statut zawiera w szczególności” wskazuje, iż wyliczone elementy nie wyczerpują zakresu spraw, które statut ma określać. Informacje co powinien zawierać statut znajdują się także w innych przepisach, np.:

w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2019 r. poz. 1481 z późniejszymi zmianami), [rozdział 3a],
ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60 z późniejszymi zmianami), [art. 322 ust. 2 i 7-9],
w rozporządzeniu MEN z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 373).

I tu warto na chwilkę zatrzymać się, bowiem wymienione wyżej rozporządzenie reguluje zasady oceniania, klasyfikowania i promowania w ww. szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Należy pamiętać, że w przypadku szkół ponadgimnazjalnych, w dalszym ciągu do czasu zakończenia kształcenia, zachowane zostało stosowanie przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, zgodnie z art. 363 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe. Jednocześnie zgodnie z art. 168 ust. 2 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy - Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych zostały utrzymane w mocy do czasu zakończenia kształcenia przez uczniów i słuchaczy, o których mowa w art. 124 ust. 3 i 4 tej ustawy, tj. uczniów branżowej szkoły I stopnia będących absolwentami dotychczasowego gimnazjum, którzy rozpoczęli kształcenie w latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019 oraz uczniów dotychczasowych szkół policealnych dla dzieci i młodzieży oraz słuchaczy szkół policealnych dla dorosłych, czyli uczniów, którzy rozpoczęli kształcenie przed rokiem szkolnym 2019/2020.

W związku z tym, że w odniesieniu do 3-letniego liceum ogólnokształcącego i 4-letniego technikum, stosuje się dotychczasowe przepisy w sprawie ramowych statutów publicznych szkół poniżej wskazujemy te treści ustawy Prawo oświatowe, które nie były dotychczas wymagane lub ich zakres został poszerzony, w porównaniu z ramowymi statutami publicznych szkół, i w związku z tym wymagają uwzględnienia podczas tworzenia obowiązującego statutu.

Ustawa – Prawo oświatowe:

Art. 98. 1. Statut szkoły zawiera w szczególności:

1) nazwę i typ szkoły oraz jej siedzibę, a w przypadku, gdy szkoła wchodzi w skład zespołu szkół – także nazwę tego zespołu;

2) imię szkoły, o ile zostało nadane;

3) nazwę i siedzibę organu prowadzącego szkołę;

4) cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz sposób ich wykonywania, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, umożliwiania uczniom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia;

5) organy szkoły oraz ich szczegółowe kompetencje, a także szczegółowe warunki współdziałania organów szkoły oraz sposób rozwiązywania sporów między nimi;

6) organizację pracy szkoły, w tym organizację oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego, dwujęzycznych, integracyjnych, specjalnych i klas wstępnych, o których mowa w art. 25 ust. 3, z uwzględnieniem organizacji nauczania i oceniania w tych klasach, oraz organizację nauczania języka mniejszości narodowych, mniejszości etnicznych lub języka regionalnego, jeżeli szkoła takie oddziały lub nauczanie prowadzi, organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli szkoła takie wspomaganie prowadzi, a także zajęć rewalidacyjno - wychowawczych, jeśli szkoła takie zajęcia prowadzi;

7) zakres zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy i nauczyciela bibliotekarza, oraz innych pracowników szkoły, w tym także zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, a także sposób i formy wykonywania tych zadań dostosowane do wieku i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych szkoły;

8) szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów, o którym mowa w art. 44b ustawy o systemie oświaty;

9) nazwę zawodu lub zawodów, w których kształci szkoła – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe;

10) szczegółową organizację praktycznej nauki zawodu – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe;

11) organizację zajęć edukacyjnych w ramach kształcenia zawodowego – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe;

12) organizację pracowni szkolnych, w szczególności pracowni ćwiczeń praktycznych, pracowni symulacyjnych oraz warsztatów szkolnych dla realizacji zajęć praktycznych, jeżeli szkoła takie pracownie i warsztaty posiada;

13) organizację dodatkowych zajęć dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi;

14) organizację kształcenia ogólnego i zawodowego w przypadku pracowników młodocianych – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie;

15) określenie formy kształcenia – stacjonarnej lub zaocznej – w przypadku szkoły dla dorosłych;

16) organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego; (uwaga: dla LO, T były takie zapisy);

17) prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły (uwaga: dotyczy ucznia objętego obowiązkiem nauki, nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym), a także tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia;

18) rodzaje nagród i warunki ich przyznawania uczniom oraz tryb wnoszenia zastrzeżeń do przyznanej nagrody;

19) rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary;

20) przypadki, w których dyrektor szkoły podstawowej może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły;

21) sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu;

22) formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych jest potrzebna pomoc i wsparcie;

23) organizację biblioteki szkolnej oraz warunki i zakres współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz innymi bibliotekami;

24) organizację internatu, o ile został w szkole zorganizowany;

25) organizację świetlicy z uwzględnieniem warunków wszechstronnego rozwoju ucznia – w przypadku szkoły podstawowej i szkoły prowadzącej kształcenie specjalne, o której mowa w art. 127 ust. 1;

26) warunki stosowania sztandaru szkoły, godła szkoły oraz ceremoniału szkolnego, o ile zostały ustanowione.

Art. 98. 2 W przypadku szkoły dla dzieci i młodzieży statut określa także:

1) organizację współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży;

2) organizację i formy współdziałania szkoły z rodzicami w zakresie nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki;

3) organizację współdziałania ze stowarzyszeniami lub innymi organizacjami w zakresie działalności innowacyjnej.

3. (….).

4. W przypadku szkoły dla dzieci i młodzieży cele i zadania szkoły określone w statucie uwzględniają program wychowawczo-profilaktyczny szkoły, o którym mowa w art. 26.

Do opracowania statutu szkoły niezbędne są także zapisy między innymi:

rozporządzenia wydanego na podstawie art. 111 Prawa oświatowego tj. dotyczącego, szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli,
rozdziału 3a ustawy o systemie oświaty dotyczące szczegółowych warunków i sposobu oceniania wewnątrzszkolnego uczniów oraz rozporządzenie MEN na podstawie art. 44zb ustawy o systemie oświaty;
art. 5 Prawa oświatowego zadania i obowiązki nauczyciela;
art. 14 Prawa oświatowego definicja szkoły publicznej i warunki nadania uprawnień szkoły publicznej szkole niepublicznej;
art. 26 Prawa oświatowego o programie wychowawczo-profilaktycznym;
art. 28 Prawa oświatowego o prowadzeniu zajęć wychowania fizycznego, wymiar zajęć w szkole oraz o prowadzeniu zajęć ruchowych, gier i zabaw w przedszkolu i innych formach wychowania przedszkolnego;
art. 33 Prawa oświatowego o obowiązkach rodziców w odniesieniu do realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego
art. 40 Prawa oświatowego o obowiązkach rodziców w odniesieniu do realizacji obowiązku szkolnego;
art. 47 Prawa oświatowego w sprawie podstaw programowych, z których można określić cele i zadania szkoły oraz zadania nauczycieli, dyrektora;
art. 44 Prawa oświatowego wskazujący wymagania wobec szkół co do prawidłowości i skuteczności działań w zakresie współpracy z rodzicami, zarządzania szkołą, organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki, tworzenia warunków do rozwoju i aktywności, w tym kreatywności uczniów oraz rozporządzenie MEN wydane na podstawie art. 44 ust. 3 Prawa oświatowego;
art. 64 i art. 97 dotyczące stanowiska wicedyrektora i innego stanowiska kierowniczego;
art. 68 Prawa oświatowego określający niektóre zadania dyrektora szkoły;
art. 69 – art. 73 Prawa oświatowego dotyczące rady pedagogicznej;
art. 80 – art. 82 Prawa oświatowego dotyczące rady szkoły;
art. 83 – art. 84 Prawa oświatowego dotyczące rady rodziców;
art. 85 Prawa oświatowego dotyczące samorządu uczniowskiego;
art. 86 Prawa oświatowego o innej działalności w szkole
art. 87 Prawa oświatowego o organach społecznych w szkole publicznej prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobą fizyczną
art 91 w odniesieniu do statutów zespołów szkół;
art. 99 Prawa oświatowego dotyczący obowiązków ucznia;
art. 100 ust. 6 Prawa oświatowego dotyczący zasad ubierania się uczniów w szkole lub dotyczący jednolitego stroju;
art. 102 ust. 2 dotyczące statutu przedszkola w odniesieniu do zapisów dotyczących oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej;
art. 104 Prawa oświatowego dotyczący organizacji biblioteki szkolnej;
art. 105 Prawa oświatowego dotyczący organizacji świetlicy szkolnej;
art. 111 ust. 5 o zespołach nauczycieli;
art. 110 Prawa oświatowego dotyczący arkuszy organizacji szkoły;
art. 155 Prawa oświatowego dotyczący zadań rodziców o przekazywaniu informacji szkole o dziecku;
art. 6 Karty Nauczyciela – obowiązki nauczyciela;
art. 6a ust. 5 Karty Nauczyciela – zadanie dyrektora (dokonywanie oceny pracy nauczyciela);
art. 7 Karty Nauczyciela – zadanie i zakres odpowiedzialności dyrektora;
art. 12 Karty Nauczyciela – prawa nauczyciela;

Przy opracowywaniu poszczególnych elementów statutu należy uwzględniać zapisy ww. aktów prawnych pamiętając, że opisywane treści mogą znajdować się w różnych aktach prawnych.

Dla przykładu: w celu określenia obowiązków, zadań i praw nauczyciela należy skorzystać z zapisów poniższych aktów prawnych:

1) art. 5 Prawa oświatowego;

2) art. 6, 12 ust. 2 i 3, art. 42 ust. 2b pkt 2 Karty Nauczyciela;

3) zadania zawarte w podstawie programowej kształcenia ogólnego, a także odpowiednio w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach oraz podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego;

4) zadania nauczycieli dotyczące udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej a także zadania pedagoga, psychologa, logopedy, doradcy zawodowego:

w odniesieniu do przedszkoli, szkół podstawowych, szkół branżowych I stopnia (rozporządzenie z dnia 9 sierpnia 2017 r.w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 1591)),
w odniesieniu do 3-letnich liceów ogólnokształcących, 4-letnich techników (rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532, z 2017 r. poz. 1643);

5) zadania nauczyciela wynikające z rozporządzenia w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci;

6) zadania nauczyciela wynikające z rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach;

7) i inne.

Oczywiście przy tym wszystkim nie powinniśmy zapominać o czytelności i precyzyjności sformułowań zawartych w statucie, co wynika z normatywnych regulacji dotyczących zasad techniki prawodawczej, ale o tym była już mowa w artykule pt. Statut technikum po nowemu, czyli kiedy i jak?, do którego lektury zachęcam.

Zapraszamy także do zapoznania się z ofertą naszych wzorcowych statutów - w zakładce Publikacje.

Podstawa prawna:

Bożena Browarczyk

09-11-2019