O kompetencjach kluczowych słyszał już niemal każdy, szczególnie w roku szkolnym (2018/2019), w którym ich rozwijanie w szkołach podlegało monitorowaniu w ramach nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty. Wiemy więc, że ich definicje zostały sformułowane po raz pierwszy w 2006 roku w formie zalecenia Parlamentu Europejskiego, a następnie – w 2018 r. – zmodyfikowane. Mamy świadomość, że kompetencje kluczowe to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji, zaś ich rozwijanie służy integracji społecznej, wspiera aktywne postawy obywatelskie, a także – ułatwia odnalezienie się na rynku pracy. Rozumiemy też, że proces kształtowania i rozwijania kompetencji kluczowych trwa przez całe życie i nigdy się nie kończy. Bez względu na wiek, status ekonomiczny, wykształcenie, etap edukacji czy wykonywany zawód każdy z nas może i powinien doskonalić swoją sprawność wykorzystywania posiadanych kompetencji. Jest to niezbędne, aby ułatwić obywatelom Europy dostosowanie się do następujących w bardzo szybkim tempie zmian gospodarczych i społecznych. Dlatego tak ważne jest to, aby kompetencje kluczowe obecne były w nauczaniu szkolnym.
Obowiązująca w szkołach podstawowych podstawa programowa już w swej preambule – a więc na poziomie imponderabiliów – wskazuje na konieczność rozwijania wśród uczniów umiejętności bazujących na kompetencjach kluczowych, takich jak:
- komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych,
- myślenie matematyczne,
- wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym,
- poszukiwanie, porządkowanie,
- krytyczna analiza oraz wykorzystywanie informacji z różnych źródeł, kreatywne rozwiązywanie problemów,
- świadome wykorzystywanie narzędzi TIK,
- praca w zespole,
- społeczna aktywność.
Podobnie, w przypadku podstaw programowych dla szkół ponadpodstawowych przyjęta koncepcja kształcenia obliguje szkoły do położenia większego niż dotychczas nacisku na kształcenie kompetencji kluczowych.
Warto więc zadać sobie pytanie o to, jak to robić. Co powinna zrobić szkoła, dyrektor, nauczyciele, aby rozwijanie kompetencji kluczowych nie było pustym hasłem, lecz szkolną codziennością?
Istotą kompetencji kluczowych jest ich interdyscyplinarność, wzajemne przenikanie się, taka sama waga każdej z nich dla osobistego rozwoju jednostki. Możemy je rozwijać w ramach wszelkich dostępnych zajęć edukacyjnych. Aby robić to w sposób przemyślany i celowy, musimy mieć świadomość, że kształtujemy je nie poprzez to czego uczymy, ale jak uczymy. To właśnie dobór odpowiednich, aktywizujących uczniów metod dydaktycznych sprawia, że uczniowie poszukują, myślą, są kreatywni, zaangażowani i aktywni. Co więcej, pracując takimi metodami, uczą się współpracy, odpowiedzialności i samodzielności. Mamy więc tutaj do czynienia z pewną zaskakującą zależnością. Im bardziej nauczyciel odchodzi od typowej dla siebie roli osoby przekazującej uczniom posiadaną wiedzę i umiejętności, stając ich przewodnikiem, doradcą, obserwatorem, kimś, kto towarzyszy swym podopiecznym w procesie samodzielnego rozwiązywania stawianych przed nimi problemów, tym bardziej rozwija te umiejętności i postawy, które nazywamy kompetencjami kluczowymi lub też przyszłości.
Na koniec przypomnę nowe charakterystyki kompetencji kluczowych przyjęte w maju 2018 r. zaleceniem Rady Unii Europejskiej:
- Porozumiewanie się w języku ojczystym zastąpiono kompetencjami w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
- Porozumiewanie się w językach obcych określono jako kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
- Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne nazwano kompetencjami matematycznymi oraz kompetencjami w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, poszerzając w ten sposób ich opis.
- Kompetencje informatyczne przekształcono w kompetencje cyfrowe.
- Umiejętność uczenia się poszerzono o aspekty osobiste i społeczne, określając tę kompetencję jako kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
- Kompetencje społeczne i obywatelskie stały się (wyłącznie) kompetencjami obywatelskimi.
- Inicjatywność i przedsiębiorczość nazwano kompetencją w zakresie przedsiębiorczości,
- Świadomość i ekspresję kulturalną określono jako kompetencję w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Więcej informacji na temat kompetencji kluczowych znajdą Państwo w naszych e-szkolenich: Kompetencje kluczowe w praktyce szkolnej oraz Jak kształtować kompetencje kluczowe u uczniów?
Podstawa prawna:
Magdalena Bogusławska
02-05-2019
