Podsumowanie I półrocza pracy szkoły

Codzienne życie szkoły toczy się utartym, dobrze wszystkim znanym rytmem. Bieg szkolnych spraw charakteryzuje się pewną powtarzalnością wynikającą z przepisów prawa oświatowego. Do takich zdarzeń należą niewątpliwie rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, klasyfikacje śródroczna i roczna czy też ferie zimowe, letnie i świąteczne. Szkolna codzienność przerywana jest również czynnościami związanymi z zakończeniem kolejnych okresów nauki. Poza wspomnianą już wyżej klasyfikacją do najważniejszych działań związanych z zakończeniem kolejnych okresów nauki należy podsumowanie pracy szkoły. Obowiązek ten wynika z przepisów obowiązującego prawa. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm) w art. 69 ust. 7 nakłada na dyrektora szkoły obowiązek przedstawienia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólnych wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacji o działalności szkoły. Ponadto w myśl § 24 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 1551 ze zm.) dyrektor, w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku, przedstawia na zebraniu rady pedagogicznej, a w przypadku szkoły lub placówki, w której nie tworzy się rady pedagogicznej - na zebraniu z udziałem nauczycieli i osób niebędących nauczycielami, które realizują zadania statutowe szkoły lub placówki, wyniki i wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Jak wynika z powyższego, przepisy nie określają zakresu i niezbędnych elementów przekazywanych radzie pedagogicznej informacji, a także nie wskazują dokładnych terminów jej przedstawienia. Pozostawia to dużą swobodę w podejmowaniu działań przez dyrektora szkoły. W praktyce szkolnej przyjęło się, że owe ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacje o działalności szkoły dyrektor przedstawia radzie tuż po zakończeniu I półrocza pracy szkoły oraz po zakończeniu rocznych zajęć dydaktycznych i wychowawczych pod koniec czerwca. Co do sprawozdania zawierającego wyniki i wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego, to musi się to odbyć do dnia 31 sierpnia. Znajdujące się w dwóch różnych aktach prawa przepisy, jak już wspomniano, nie zawierają regulacji co do zakresu przekazywanych radzie informacji. Co zatem powinna zawierać taka ogólna informacja? Jakich sfer życia szkoły powinna dotykać? Jak się przygotować do tego zadania? Odpowiedzi na te oraz inne pytania postaram się udzielić w dalszej części niniejszego opracowania.

Łatwiejszym do realizacji zadaniem może się wydawać przekazanie radzie wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego, o czym mowa w § 24 przywołanego rozporządzenia. Wiąże się ono bowiem ściśle z realizacją planu nadzoru pedagogicznego dyrektora szkoły. Po ostatniej nowelizacji rozporządzenia zarówno ewaluacja jak i monitorowanie nie są już formami nadzoru pedagogicznego. Aktualnie plan nadzoru pedagogicznego dyrektora powinien zawierać w szczególności:

1) tematykę i terminy przeprowadzania kontroli, dotyczących:

1. 1. przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki,
  2. przebiegu procesów kształcenia i wychowania w szkole lub placówce oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki;

2) zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań, które spełnia się poprzez:

1. 1. diagnozę pracy szkoły lub placówki,
  2. planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego,
  3. prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad.

3) plan obserwacji.

Plan nadzoru pedagogicznego opracowuje się z uwzględnieniem wniosków z nadzoru sprawowanego w szkole lub placówce w poprzednim roku szkolnym oraz podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa. Bez wątpienia, sprawozdanie z realizacji planu nadzoru pedagogicznego dyrektora szkoły zawierające wyniki i wnioski musi się odnosić do właśnie tych, zaplanowanych na początku roku działań i na nich powinno się koncentrować. Ponieważ informacje o pracy szkoły powinny zostać przekazane przy innej okazji, nie jest właściwe umieszczenia ich w sprawozdaniu, o którym mowa. Autorem sprawozdania z oczywistych względów jest dyrektor szkoły, który w tej sprawie korzysta z pomocy innych nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze.

Więcej problemów interpretacyjnych może sprawiać przepis art. 69 ust. 7 przywołanej ustawy. Dotyczy on, przypomnijmy, obowiązku przedstawienia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólnych wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacji o działalności szkoły. O proponowanych terminach wykonania tego obowiązku była wyżej mowa. Omówiona została również zawartość sprawozdania z realizacji planu nadzoru pedagogicznego, więc ogólne wnioski z jego realizacji nie powinny dyrektorowi nastręczyć żadnych kłopotów. Pytaniem natomiast pozostaje to, co kryje się pod pojęciem „informacje o działalności szkoły”? Ustawa nie określa, jaki zakres spraw należy pomieścić w tej informacji. Należy więc uznać, że dobór zagadnień zawartych w informacji należy do dyrektora. Funkcjonowanie szkoły odbywa się na wielu płaszczyznach i w wielu kierunkach. Czym więc kierować się przy sporządzeniu tego dokumentu?

W pierwszej kolejności należałoby skorzystać z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 2198). Ten akt prawny określa, w odniesieniu do różnych typów szkół i rodzajów placówek publicznych, wymagania dotyczące realizacji niezbędnych działań, o których mowa w art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe. Są to więc działania, które dotyczą:

efektów w zakresie kształcenia, wychowania i opieki oraz realizacji celów i zadań statutowych;
organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki;
tworzenia warunków do rozwoju i aktywności, w tym kreatywności, uczniów;
współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym;
zarządzania szkołą lub placówką.

Te właśnie działania powinny, w mojej opinii, stać się głównymi elementami konstrukcyjnymi przekazywanej radzie informacji podczas podsumowania pracy szkoły za I półrocze i cały rok szkolny. Są to działania, do których każdy dyrektor powinien się odnieść podsumowując pracę szkoły. Trzeba bowiem pamiętać, że w myśl art. 44 ust. 1 ustawy szkoły i placówki podejmują niezbędne działania w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, podnoszenia jakości pracy szkoły lub placówki i jej rozwoju organizacyjnego. W nakreślonych wyżej ramach szczegółowemu omówieniu powinny zostać poddane np. następujące kwestie:

wyniki nauczania – analiza w ujęciu ilościowym i jakościowym,
egzaminy zewnętrzne (zdawalność, poziom procentowy lub staninowy, porównanie do wyników: miasta, gminy, powiatu, województwa i kraju)
wyniki klasyfikacji śródrocznej (porównanie rok do roku),
wnioski płynące z ewentualnych kontroli i organu nadzoru pedagogicznego,
udział i sukcesy uczniów w olimpiadach i konkursach,
ocena realizowanego w szkole nauczania zdalnego,
awans zawodowy nauczycieli,
podnoszenie kwalifikacji nauczycieli – szkolenia wewnętrzne i zewnętrzne,
współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym,
współpraca z organami szkoły (rada rodziców, rada szkoły, samorząd uczniowski),
współpraca dyrektora ze związkami zawodowymi,
informacje nt. porządku i dyscypliny pracy (dyrektor jako kierownik zakładu pracy),
informacja na temat realizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej,
informacja na temat stanu bezpieczeństwa na terenie szkoły.

Ponadto można również odnieść się do sposobu wywiązywania się ze swoich obowiązków wobec szkoły przez organ prowadzący. Dotyczy to:

zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;
zapewnienie warunków umożliwiających stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym;
wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie;
wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych, przeprowadzania egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych;

W przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, dyrektor powinien poinformować o ewentualnym ustaleniu zawodów, w których kształci szkoła, po:

uzyskaniu opinii wojewódzkiej rady rynku pracy o zasadności kształcenia w danym zawodzie zgodnie z potrzebami rynku pracy, o której mowa w art. 22 ust. 5 pkt 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, oraz
nawiązaniu współpracy odpowiednio z pracodawcą lub osobą prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne, których działalność jest związana z danym zawodem lub branżą, w ramach umowy, porozumienia lub ustaleń, o których mowa w art. 120a ust. 1, obejmujących co najmniej jeden cykl kształcenia w danym zawodzie.

Nie powinno w przedstawionej informacji zabraknąć oceny tego, jak w szkole wdrażane i przestrzegane są wytyczne MEiN, MZ i GIS dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Powyższa lista zagadnień stanowi jedynie propozycję, z której dyrektor szkoły może skorzystać w większym lub mniejszym zakresie. Nie wyczerpuje ona wszystkich możliwych aspektów funkcjonowania szkół. Może stanowić jednak wskazówkę wyznaczającą właściwy kierunek działań. Zawsze należy pamiętać o tym, że więcej uwagi trzeba poświęcić sprawom, które są szczególnie istotne dla danej placówki. Podsumowanie powinno zawierać wnioski dotyczące najważniejszych procesów zachodzących w szkole.

Jak się zatem przygotować do jego sporządzenia? W tym przypadku jego współautorów będzie więcej niż w przypadku sprawozdania z realizacji planu nadzoru pedagogicznego. Dyrektor powinien już z pewnym wyprzedzeniem wyznaczyć zadania dla wicedyrektorów, zatrudnionych w szkole specjalistów i nauczycieli, którym powierzono dodatkowe stałe prace. Wszyscy oni powinni już zawczasu przygotować niezbędne do podsumowania informacji i sprawozdania. Doprowadzi to do pożądanej sytuacji, w której ww. materiały nie będą przedstawiane bezpośrednio na zebraniu rady pedagogicznej, ale staną się częścią dobrze przemyślanego i przygotowanego podsumowania. Jeśli możliwości kadrowe na to pozwalają, to dyrektor mógłby powołać specjalny zespół, którego zadaniem byłoby przygotowanie projektu dokumentu zawierającego podsumowanie pracy. Koniecznie należy również zadbać o odpowiednią atrakcyjną formę prezentacji z wykorzystaniem grafiki prezentacyjnej. Takie zadanie można powierzyć np. szkolnemu informatykowi. Tworzenie podsumowania pracy szkoły nie może spocząć wyłącznie na barkach dyrektora - choć oczywiście to on decyduje o ostatecznym kształcie i przebiegu tego zadania. Z punktu widzenia skutecznego zarządzania zasobami kadrowymi ważne jest delegowanie uprawnień i obowiązków na jak największą grupę nauczycieli.

Podsumowanie pracy za I półrocze danego roku szkolnego, z natury rzeczy mniej obszerne niż podsumowanie pracy w całym roku szkolnym, ma jednak kolosalne znaczenia. Dobrze przeprowadzone, zawierające rzetelne wnioski i wskazujące kierunki koniecznych działań w II półroczu, pozwoli na szybką korektę popełnionych błędów, zaniechań czy też pomyłek. Dzięki rzetelnej analizie śródrocznej będzie można ich uniknąć w dalszej części roku szkolnego. Jedną z kluczowych kwestii, o którą warto zadbać przy podsumowaniu I półrocza jest m.in. koncentracja uwagi na uczniach, którzy nie osiągnęli zadowalających wyników klasyfikacji śródrocznej. Zgodnie bowiem z § 14 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 373), jeżeli w wyniku klasyfikacji śródrocznej stwierdzono, że poziom osiągnięć edukacyjnych ucznia uniemożliwi lub utrudni mu kontynuowanie nauki w klasie programowo wyższej, szkoła umożliwia uczniowi uzupełnienie braków. Przepis ten w bardzo prosty sposób wskazuje na znaczenie podsumowania pracy za I półrocze. Jeśli zatem coś w I półroczu nie funkcjonowało właściwie, to drugie półrocze stwarza szansę na poprawę tego stanu rzeczy i osiągnięcie sukcesu.

Aby pomóc Państwu w przygotowaniu się do rzetelnego podsumowania pracy szkoły, placówki oświatowej za I półrocze roku szkolnego 2022/23, serdecznie zapraszamy na szkolenie poświęcone właśnie temu tematowi:

„Sprawozdanie Dyrektora z pracy szkoły za I okres roku szkolnego 2022/23”,

które zaplanowaliśmy w dniach 5, 10 i 19 stycznia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 1551 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 2198),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 373).

Bożena Browarczyk

17-11-2021