Konkurs na stanowisko dyrektora to jedna z ważniejszych procedur w polskim systemie oświaty, dlatego też regulują między innymi przepisy ustawy Prawo Oświatowe, a także akty szczegółowe. Nie są one może zbyt skomplikowane, ale obecnie wobec konkursu jako de facto jedynej formy wyboru dyrektora oraz liczonych w setkach ogłoszeniach o konkursach właśnie, warto je sobie przypomnieć i uporządkować.

Zgodnie art. 63 ust. 1 i 3 ustawy Prawo oświatowe stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza organ prowadzący szkołę lub placówkę, przy czym kandydata na to stanowisko wyłania się w drodze konkursu, a wyłonionemu już kandydatowi powierzenia stanowiska nie można odmówić. Z kolei w przepisie art. 63 ust. 20 ustawodawca zawarł upoważnienie do wprowadzenia, w drodze rozporządzenia, regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej, określając, że zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu muszą obejmować w szczególności sposób ogłaszania konkursu oraz sposób nadzorowania prawidłowości postępowania konkursowego przez organ prowadzący szkołę lub placówkę.

Na podstawie powyższego upoważnienia, wydane zostało rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1428). Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, konkurs na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki, ogłasza organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę, przy czym ogłoszenie konkursu zawiera między innymi wskazanie wymaganych od kandydata dokumentów (§ 1 ust. 2 pkt. 4), do których zaliczono:

a) uzasadnienie przystąpienia do konkursu oraz koncepcję funkcjonowania i rozwoju publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki,

b) życiorys z opisem przebiegu pracy zawodowej, zawierający w szczególności informację o:

• stażu pracy pedagogicznej - w przypadku nauczyciela albo
• stażu pracy dydaktycznej - w przypadku nauczyciela akademickiego, albo
• stażu pracy, w tym stażu pracy na stanowisku kierowniczym - w przypadku osoby niebędącej nauczycielem,

c) oświadczenie zawierające następujące dane osobowe kandydata:

• imię (imiona) i nazwisko,
• datę i miejsce urodzenia,
• obywatelstwo,
• miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),

d) poświadczone przez kandydata za zgodność z oryginałem kopie dokumentów potwierdzających posiadanie wymaganego stażu pracy, o którym mowa w lit. b: świadectw pracy, zaświadczeń o zatrudnieniu lub innych dokumentów potwierdzających okres zatrudnienia,

e) poświadczone przez kandydata za zgodność z oryginałem kopie dokumentów potwierdzających posiadanie wymaganego wykształcenia, w tym dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świadectwa ukończenia studiów podyplomowych, z zakresu zarządzania albo świadectwa ukończenia kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą,

f) w przypadku cudzoziemca dodatkowo - poświadczoną przez kandydata za zgodność z oryginałem kopię:

• dokumentu potwierdzającego znajomość języka polskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, lub
• dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich, na kierunku filologia polska, lub
• dokumentu potwierdzającego prawo do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego języka polskiego,

g) poświadczoną przez kandydata za zgodność z oryginałem kopię zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym,

h) oświadczenie, że przeciwko kandydatowi nie toczy się postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne,

i) oświadczenie, że kandydat nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

j) oświadczenie, że kandydat nie był karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

k) oświadczenie o dopełnieniu obowiązku, o którym mowa w art. 7 ust. 1 i 3a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2141 oraz z 2021 r. poz. 255 i 464) - w przypadku kandydata na dyrektora publicznej szkoły urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r.,

l) poświadczoną przez kandydata za zgodność z oryginałemkopię aktu nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego - w przypadku nauczyciela,

m) poświadczoną przez kandydata za zgodność z oryginałem kopięk arty oceny pracy lub oceny dorobku zawodowego - w przypadku nauczyciela i nauczyciela akademickiego,

n) w przypadku nauczyciela i nauczyciela akademickiego - oświadczenie, że kandydat nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, lub karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, lub karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 140 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2183, z późn. zm.),

o) oświadczenie, że kandydat ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych;

Nie budzi wątpliwości to, że złożenie wymaganych dokumentów, o których mowa w przywołanym przepisie, jest wymogiem formalnym, którego spełnienie jest konieczne dla dopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego. Zgodnie bowiem z § 4 ust. 2 pkt. 2 cytowanego rozporządzenia komisja podejmuje uchwałę o odmowie dopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego, jeżeli oferta nie zawiera wszystkich dokumentów wskazanych w ogłoszeniu konkursu. Nie ma przy tym znaczenia ranga dokumentu, brak lub błąd w każdym z nich kwalifikowany jest tak samo, jako dyskwalifikujący z postępowania.

Jest więc oczywiste, że staranne przygotowanie przez kandydata na dyrektora wymaganych dokumentów konkursowych jest warunkiem koniecznym pozytywnego przejścia pierwszego etapu konkursu, który odbywa się bez jego udziału. O czym zatem należy szczególnie pamiętać? Przede wszystkim należy zwrócić szczególną uwagę na to, by złożona dokumentacja była kompletna i zgodna z wymogami regulaminu. Kandydat uniknie niepotrzebnych kłopotów, jeśli złożone dokumenty będą zgodne w nazwie i treści z określonymi przepisami prawa, które zostały zacytowane powyżej. Nie ma tu potrzeby edytowania tytułów czy też treści tych dokumentów, bowiem członkowie komisji konkursowej podczas ich analizy sprawdzają, czy właśnie te dokumenty zostały przez kandydata złożone. Oczywiście ww. listę należy traktować indywidualnie, bowiem niektóre jej zapisy nie dotyczą wszystkich kandydatów. Na przykład oświadczenie o dopełnieniu obowiązku, o którym mowa w art. 7 ust. 1 i 3a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2141 oraz z 2021 r. poz. 255 i 464) nie dotyczy kandydata urodzonego po dniu 1 sierpnia 1972 r.Należy zauważyć, że kandydata zobligowano do złożenia oświadczenia w ww. sprawie, ale nie do dołączania innych dokumentów, które służyły wypełnieniu powyższego obowiązku.  

Poza tym powyższe dokumenty winny być podpisane przez kandydata. Będzie to z pewnością świadczyło o rzetelnym przygotowaniu przez niego dokumentów, jednak w przypadku braku podpisu nie powinno to być powodem niedopuszczenia kandydata do drugiej części konkursu-  Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2018 r. III SA/Gd 759/18 - cyt. Brak takiego podpisu może być uznany co najwyżej z nieistotne uchybienie, podlegające uzupełnieniu lub wyjaśnieniu.  

Ponadto warto zwrócić uwagę na uwierzytelnianie kopii dokumentów, które w przypadku postępowania konkursowego należy wyłącznie do kandydata. Stosowny przepis stanowi bowiem, że składna dokumentacja musi zawierać przykładowo cyt. poświadczoną przez kandydata za zgodność z oryginałem kopię …, a nie na przykład przez pracownika sekretariatu czy też organu prowadzącego. Nie można też zapomnieć o zabraniu ze sobą dowodu osobistego, bowiem w myśl § 5 ust. 1 przywołanego rozporządzenie, przed przystąpieniem do rozmowy z kandydatem dopuszczonym do postępowania konkursowego komisja konkursowa ma prawo żądać przedstawienia dowodu osobistego kandydata lub innego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość oraz posiadane obywatelstwo.

W drugiej części konkursu kandydat przedstawia swoją koncepcję pracy oraz odpowiada na pytania członków komisji dotyczące różnych aspektów funkcjonowania szkoły lub placówki. Ten moment konkursu zazwyczaj przybiera charakter rozmów z kandydatami, po których dokonywana jest ich merytoryczna ocena. Zakres pytań na konkursie na dyrektora nie został w żaden sposób uregulowany. Ani ww. rozporządzenie, ani żaden inny akt prawny nie określają precyzyjnie zakresu pytań, które mogą być zadawane kandydatom. Skoro jednak kandydat jest zobowiązany do przedstawienia koncepcji funkcjonowania i rozwoju szkoły, nie ulega wątpliwości, że w szczególności ta właśnie staje się w szczególności przedmiotem oceny komisji, również w aspekcie odpowiedzi udzielanych przez kandydata na zadawane przez członków komisji pytania. Kandydat nie powinien jednak skupić się wyłącznie na owej koncepcji, ponieważ co do zasady powinien mieć dobre rozeznanie w przepisach oświatowych, o które również może być zapytany. Zwykle nie są to pytania bardzo szczegółowe, a raczej mające na celu potwierdzenie dobrej znajomości przez kandydata Prawa oświatowego, Karty Nauczyciela czy też ustawy o systemie oświaty. Wyłącznie ze względów organizacyjnych, szczególnie przy dużej liczbie kandydatów, komisja może ograniczyć czas kandydatom na przedstawienie swojej koncepcji. Zachodzi bowiem obawa, że w przeciwnym przypadku, przy wielu kandydatach, czas pracy komisji byłby nadmiernie długi.

Na koniec wreszcie trzeba podkreślić, że występują przypadki, w których dochodzi do unieważnienia konkursu. Takie sytuacje precyzują zapisy § 8 ust. 2 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora szkoły lub publicznej placówki oraz trybu prac komisji konkursowej. Wynika z nich, że organ prowadzący publiczne przedszkole, publiczną szkołę lub publiczną placówkę unieważnia konkurs i zarządza ponowne jego przeprowadzenie w razie stwierdzenia nieuzasadnionego niedopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego; przeprowadzenia przez komisję postępowania konkursowego bez wymaganego udziału 2/3 jej członków; naruszenia tajności głosowania oraz innych nieprawidłowości, które mogły mieć wpływ na wynik konkursu. Najwięcej wątpliwości budzi ostatnia z przesłanek umożliwiających unieważnienie konkurs. Mowa tu „innych nieprawidłowościach, które mogły mieć wpływ na wynik konkursu”. Pomocne w tym zakresie jest orzecznictwo sądowe. I tak, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie 2013 III SA/Lu 708/, wskazano cyt. Normodawca zaniechał bowiem wskazania – choćby przykładowego – jakie nieprawidłowości (uchybienia) w postępowaniu konkursowym mogą mieć wpływ na wynik konkursu […] to ostatnia z przesłanek unieważnienia konkursu – inne nieprawidłowości, które mogły mieć wpływ na wynik konkursu – będąca zwrotem niedookreślonym, musi być interpretowana w ścisłym powiązaniu z dyrektywami ustalania wyniku konkursu i zasadami przeprowadzania konkursu, których naruszenie może mieć wpływ na wynik konkursu.

 Dokumentacja złożona przez kandydata nie podlega zwrotowi. Z powyższego wynika, że składa się ona z oświadczeń kandydata, kopii różnych dokumentów kwalifikacyjnych oraz  oryginalnych tylko w odniesieniu do dokumentów jednorazowego użytku wytwarzanych na użytek konkretnego konkursu. Z tego też względu kandydat nie powinien mieć żadnej szczególnej potrzeby uzyskania zwrotu złożonych dokumentów. 

Pomimo dość przejrzystych przepisów pamiętać trzeba, że wszyscy jesteśmy ludźmi i popełniamy błędy. Dlatego też na koniec pozwolę sobie na jeszcze jedną, bardziej życiową niż formalną sugestię. Kiedy chcąc kandydować w konkursie skompletują już Państwo wszystkie niezbędne dokumenty i gotowe będą one do złożenia… poproście kogoś o ich sprawdzenie. Może to być inny, zaufany nauczyciel, znajomy a nawet współmałżonek. Chodzi o to, aby jeszcze jedna osoba sprawdziła punkt po punkcie czy znajdują się tam wszystkie dokumenty, podpisy, poświadczenia i pieczątki. Niestety wciąż zdarza nam się słyszeć o niedopuszczeniu do konkursu kandydatka z powodu z pozoru błahych, ale niestety dyskwalifikujących, błędów, braków czy pomyłek właśnie w składanej dokumentacji.

Bożena Browarczyk

21-02-2022