Zasady przyznawania uprawnień do refundacji szkieł korekcyjnych, zarówno dla nauczycieli, jak i innych pracowników szkoły.

Uprawnienie związane z praca przy monitorze

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi, którzy użytkują monitor ekranowy przynajmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, czyli co najmniej przez 4 godziny dziennie:

• profilaktyczną opiekę zdrowotną,
• okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Wynika to z § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. Nr 148, poz. 973).

Liczba godzin pracy przy monitorze

Określony przez ustawodawcę wymóg wykonywania pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy odnosi się do normy 8-godzinnej. Odnośnie czasu użytkowania monitora ekranowego wypowiedział się Departament Warunków Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy (publ. Atest - Ochrona Pracy 3/2005, str. 32). Sformułowanie wskazujące minimalny okres użytkowania monitora ekranowego należy odnieść do art. 129 k.p., tj. do 8-godzinnej normy dobowej i 40-godzinnej normy tygodniowej, biorąc pod uwagę okres rozliczeniowy. 

W odniesieniu do nauczycieli jest taki problem, że Karta Nauczyciela nie zawiera regulacji dotyczących dobowego wymiaru czasu pracy. Należy więc – na zasadzie analogii – uznać, że ww. norma powinna się odnosić do nauczycieli, realizujących co najmniej połowę swych zajęć przed monitorem ekranowym. W przypadku pełnozatrudnionego nauczyciela należy odnieść się do czasu pracy określonego w art. 42 ust. 1 i art. 42c ust. 1 Karty Nauczyciela. Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy (średnio 8 godzin dziennie w pięciodniowym tygodniu pracy), w tym realizuje godziny w ramach pensum i inne obowiązki służbowe (przygotowywanie się do zajęć, samodoskonalenie i doskonalenie zawodowe, zadania statutowe). 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, który w wyroku z dnia 10 października 2006 r., sygn. akt II SA/Ol 535/06, uznał, że: "Nie jest istotna okoliczność, iż przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze nie ma miejsca każdego dnia. Przyjęcie interpretacji, iż przepis § 2 pkt 4 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (…) wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż połowę dobowego czasu pracy prowadziłoby do obejścia prawa. (…)"Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 18 maja 2011 r. (wyrok WSA z dnia 18 maja 2011 r. IV SA/Po 196/11).

Powstaje zatem pytanie jak należy prawidłowo obliczyć spędzany przez nauczyciela na stanowisku z monitorem ekranowym? Definicję monitora ekranowego zawiera § 2 pkt 1 ww. rozporządzenia, zgodnie z którym pod tym pojęciem należy rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu. Z kolei stanowiskiem pracy jest przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym m.in. wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy (§ 2 pkt 2 rozporządzenia). Systemem komputerowym są urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz z oprogramowaniem (§ 2 pkt 3 rozporządzenia). Zatem będzie to praca nie tylko z komputerem, laptopem, ale również z tablica interaktywną.

Jeśli chociaż przez niektóre dni tygodnia nauczyciel łącznie co najmniej 4 godziny  poświęca na pracę przy monitorze interaktywnym w trakcie zajęć w ramach pensum oraz korzysta z komputera do wykonywania zadań statutowych związanych z wypełnianiem e – dziennika, w tym przypadku również przy prowadzeniu strony internetowej, jest uprawniony do refundacji okularów korekcyjnych, jeśli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykazują potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Nie pmusi to być orzeczenie dostarczone przez pracownika poza badaniami profilaktycznymi wykonywanymi przez placówkę, z którą szkoła ma umowę.

Treść skierowania na badania

O potrzebie korzystania z okularów orzeka lekarz medycyny pracy przeprowadzający badanie profilaktyczne: wstępne, okresowe lub kontrolne (wyrok WSA w Poznaniu z 18.05.2011 r., IV SA/Po 196/11). 

O tym czy nauczycielowi należy w skierowaniu na badania profilaktyczne uwzględnić pracę przy obsłudze komputera, decyduje pracodawca. Powinien tego dokonać po przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy. 

Oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy

Dyrektor kierując pracownika na badania profilaktyczne określa w skierowaniu czy pracownik pracuje przy monitorze. Informacja taka powinna wynikać z karty oceny ryzyka zawodowego danego nauczyciela czy pracownika. Dyrektor ma obowiązek dokonać oceny ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy i dokumentować jej przeprowadzenie (art.  226 k.pl.). W dokumencie oceny ryzyka zawodowego powinny być zawarte informacje dotyczące:

• opisu danego stanowiska pracy,
• wyników dokonanej oceny każdego z występujących w nim zagrożeń,
• podjętych ustaleń mających na celu ich eliminację lub ograniczenie.

Zasady refundacji kosztów zakupu okularów

Kwestia refundacji kosztów poniesionych na zakup okularów korygujących wzrok do pracy przy obsłudze komputera jest uzależniona nie tylko od treści orzeczenia lekarskiego wydanego w ramach badań profilaktycznych, ale również potwierdzenia wykonywania przez pracownika pracy przy komputerze powyżej 4 godzin dziennie. Fakt, że nauczyciele mają mniej niż 4 godziny dzienne przed ekranem nie uprawnia dyrektora do nie uwzględniana faktu pracy przy komputerze w skierowaniu. Nawet jeżeli lekarz potwierdzi potrzebę noszenia okularów, to i tak pracodawca jest zobowiązany zapewnić okulary korygujące wzrok tylko wtedy kiedy  nauczyciel danego przedmiotu lub danych zajęć użytkuje w pracy monitor ekranowy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy przeznaczonego na realizację zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 KN, a nie w każdym przypadku kiedy lekarz stwierdzi taką potrzebę. 

Obowiązek zapewnienia pracownikom okularów korygujących wzrok

Przepisy prawa nie zawierają regulacji określających zasady realizowania przez pracodawcę obowiązku zapewnienia okularów korygujących wzrok pracownikom użytkującym w czasie pracy monitory ekranowe. W związku z powyższym, jeżeli praca nauczyciela jest związana z obsługą monitora ekranowego i wyniki badań wykazują potrzebę stosowania okularów korygujących wzrok nauczyciel może otrzymać dofinansowanie na zakup takich okularów, na zasadach określonych w danej szkole. Wysokość refundacji kosztów zakupu okularów dla pracowników pozostaje w kompetencji danego pracodawcy. Jednak kwota refundacji lub dofinansowania zakładu pracy do zakupu okularów powinna umożliwić zakup zaleconych przez lekarza-okulistę szkieł oraz najprostszych oprawek. Ponieważ przepisy nie regulują częstotliwości oraz wysokości refundacji, zagadnienia te powinny regulować wewnętrzne przepisy obowiązujące u pracodawcy. Zatem pracodawca w wewnętrznym akcie prawnym (np. regulaminie, zarządzeniu, decyzji itp.) powinien określić szczegółowe zasady przydziału okularów, w szczególności kwotę refundacji, czas i okres ich używalności, a także ewentualnie termin, w jakim pracownik może się ubiegać o zwrot kosztów zakupionych przez siebie okularów.

W opinii Państwowej Inspekcji Pracy: "Wobec znacznie zróżnicowanych cen szkieł optycznych i oprawek pracodawca może mieć wątpliwości co do obowiązku ponoszenia pełnych kosztów wykonania okularów. Względy słuszności przemawiają za tym, by pracodawca ponosił pełny koszt robocizny i szkieł o parametrach oznaczonych przez lekarza. Nie ma natomiast formalnoprawnych przeszkód, aby pracodawca ograniczył swój udział w ponoszeniu kosztów oprawy poprzez ustalenie kwoty partycypacji nie niższej jednak niż koszt oprawy odpowiadającej co najmniej standardowi podstawowemu." – Jan Pióro, Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy, PiZS 2002 r. Nr 3 s. 40).

Dariusz Skrzyński

04-11-2020