Z pewnością o planie nadzoru pedagogicznego napisano już bardzo wiele. Dla wszystkich osób zajmujących się oświatą oczywiste jest, że każdego roku we wrześniu dyrektorzy przystępują do finalizowania planowania nadzoru, gdyż do dnia 15 września, zgodnie z prawem, są zobowiązani do przedstawienia go radzie pedagogicznej na bieżący rok szkolny. Z założenia ma on służyć planowaniu nieprzypadkowych działań, które winny być ukierunkowane na rozwój ucznia, nauczycieli, a w rezultacie i samej placówki. W tym miejscu warto podkreślić, że nie ma idealnego planu nadzoru. W każdym przypadku jest to samodzielne zadanie dyrektora, który jest jednak zobowiązany do kierowania się w tym zakresie ramami wyznaczonymi przez prawo. Z jego zapisów wynika, iż plan nadzoru należy opracowywać z uwzględnieniem wniosków z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w szkole w poprzednim roku szkolnym oraz podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa. Doświadczenia ostatnich miesięcy związane z epidemią, a także założenia organizacyjne pracy szkół przyjęte na bieżący rok szkolny wskazują, że plan nadzoru opracowany przez dyrektora w bieżącym roku szkolnym powinien uwzględniać działania, które będą podejmowane podczas funkcjonowania szkół i placówek bez ograniczeń (praca stacjonarna), z ograniczeniami (zdalne nauczanie) oraz z zastosowaniem modelu mieszanego (hybrydowego). Bez względu na charakter sprawowania przez dyrektora nadzoru pedagogicznego wywołany organizacją pracy szkoły lub placówki, powinien być zawsze realizowany poprzez wykonywanie zadań i czynności określonych w art. 55 ustawy Prawo oświatowe w formach dobrze nam znanych, czyli: ewaluacji, kontroli, wspomagania i monitorowania. 

Jakie zatem mógłby dyrektor zaplanować działania w ww. formach, które bez względu na organizację pracy szkoły zapewniłyby ciągłość sprawowanego przez niego nadzoru pedagogicznego? Oto kilka przykładów.

W ramach ewaluacji rozumianej jako proces gromadzenia, analizowania i przekazywania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez szkołę lub placówkę propozycja mogłaby dotyczyć obszaru badania: W przedszkolu/szkole są ustalane i przestrzegane procedury dotyczące bezpieczeństwa, w tym sposobów działania w sytuacjach trudnych i kryzysowych w ramach wymagań określonych dla przedszkoli i szkół: Zarządzanie przedszkolem/szkołą służy jego/jej rozwojowi. 

W tym obszarze można oczekiwać odpowiedzi na pytania: Jakie procedury dotyczące bezpieczeństwa obowiązują w ww. placówkach i jakich obszarów ich działalności dotyczą? a także Jaki jest poziom znajomości i stosowania procedur dotyczących bezpieczeństwa?

W opisie tego obszaru badawczego istotne jest wskazanie działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom/uczniom i pracownikom. Na podstawie dokumentów i wypowiedzi pracowników należy określić czy w przedszkolu/szkole obowiązują procedury postępowania dotyczące bezpieczeństwa i jakich sytuacji dotyczą. Odpowiedzi nauczycieli i rodziców wskażą również, jaka jest ich znajomość i poziom przestrzegania.

Pozyskane informacje będą wskazywały (lub nie) na:

1. systemowość (lub jej brak) diagnozowania zagrożeń w przedszkolu/szkole,
2. powszechność (lub nie) znajomości i stosowania określonych procedur, w kontekście poszczególnych grup respondentów,
3. skuteczność podejmowanych działań.

Kontrola w ramach nadzoru pedagogicznego to działania dyrektora prowadzone w szkole lub placówce w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki. W związku z powyższym propozycje tematów mogłyby być następujące: 

1. Kontrola w zakresie prawidłowości prowadzenia przez nauczycieli dokumentacji przebiegu nauczania, w tym w czasie organizacji pracy na odległość.
2. Kontrola w zakresie systematyczności oceniania uczniów przez nauczycieli, w tym sposobów monitorowania postępów uczniów oraz weryfikacji ich wiedzy i umiejętności w czasie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
3. Kontrola dotycząca organizacji pracy powołanych w szkole zespołów nauczycieli w zakresie ich planu pracy i zadań przyjętych do realizacji w bieżącym roku szkolnym, w tym uwzględniających organizację ich pracy w systemie zdalnym lub mieszanym.

Działanie prowadzone w szkole lub placówce obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki określono mianem monitorowania, może to być np.:

1. Stosowanie przez nauczycieli przyjętych w szkole sposobów potwierdzania uczestnictwa uczniów na zajęciach oraz usprawiedliwiania nieobecności uczniów na zajęciach edukacyjnych w przypadku pracy na odległość. 
2. Stopień wykorzystania przez nauczycieli podczas pracy z uczniami na odległość komunikacji asynchronicznej i synchronicznej.
3. Organizacja pomocy psychologiczno – pedagogicznej, w tym w czasie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Wspomaganie to działania podejmowane przez dyrektora mające na celu inspirowanie i intensyfikowanie w szkole lub placówce procesów służących poprawie i doskonaleniu ich pracy, ukierunkowanych na rozwój uczniów i wychowanków. Może odbywać się poprzez m.in. samodoskonalenie, wymianę doświadczeń pomiędzy nauczycielami, udział w szkoleniach i warsztatach w ramach tematów, które dotyczyć mogą:

1. Narzędzi edukacji zdalnej (np. Microsoft TEAMS, Google Classroom, Zoom), a w tym ich przegląd, obsługa i praca z uczniami, czyli wirtualne klasy, narzędzia do symultanicznej pracy grupowej z wykorzystaniem różnych aplikacji, ankiety i testy interaktywne, ich udostępnianie i ocenianie.
2. Zmiany postaw i zasad pracy nauczyciela w procesie zdalnego nauczania.
3. Kompetencji nauczyciela w kształceniu na odległość, a w tym kompetencji w zakresie techniczno – informatycznym, merytorycznym, organizacyjnym oraz dotyczących zasad komunikacji oraz zasad zachowania w Internecie (netykieta). 

Powyższe propozycje mogą stać się podstawą do przygotowania własnych, alternatywnych planów nadzoru pedagogicznego na wypadek, gdyby wystąpiły okoliczności zmuszające szkołę do pracy w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania. Warto bowiem być przygotowanym zawczasu do trudnych do przewidzenia, ale możliwych okoliczności pracy szkół i placówek.

Podstawa prawna:

• Ustawa z  14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1551).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017, poz. 1611 z późn. zm.).
• Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2020/2021.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. z 2020 r., poz. 493 z późn. zm.).

Bożena Browarczyk

11-09-2020