Wobec utrzymującej się wysokiej liczby zachorowań wywołanych rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19 Minister Edukacji Narodowej zdecydował o dalszym ograniczeniu działalności niektórych jednostek systemu oświaty, tym razem do 24 maja 2020 r. W czasie ograniczenia funkcjonowania szkół i placówek oświatowych związanego z zagrożeniem epidemiologicznym nauka jest realizowana na odległość. Za jej organizację odpowiada dyrektor szkoły. Wielu z nauczycieli, którzy obecnie realizują staż na kolejny stopień awansu zawodowego zastanawia się, czy, i w jakim stopniu ta sytuacja może mieć wpływ na realizację zadań postawionych sobie w planie rozwoju zawodowego? Przyjrzyjmy się tej sytuacji z punktu widzenia obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa, które co należy podkreślić, nie zostały zmienione w związku z zaistniałą sytuacją.

Jak wygląda przebieg stażu? 

Dyrektor w trakcie realizowania przez nauczyciela planu rozwoju zawodowego zapewnia prawidłowy przebieg stażu oraz zbiera informacje o realizacji przez nauczyciela zadań wynikających z planu rozwoju zawodowego, a także o efektach prowadzonych przez niego zajęć.

Z zapisów § 4 rozporządzenia MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli wynika, że dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż warunki do:

1. obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych zajęć prowadzonych w szkole, w szczególności zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego przedmiotu lub rodzaju zajęć, w tej samej lub innej szkole;
2. udziału w formach doskonalenia zawodowego, określonych w zatwierdzonym planie rozwoju zawodowego;
3. korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej biblioteki pedagogicznej, poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innych placówek oświatowych.

Ponadto w trakcie stażu dyrektor szkoły obserwuje i omawia z nauczycielem co najmniej jedne prowadzone przez niego zajęcia. Przepisy również odnoszą się do sytuacji dotyczącej ewentualnej zmiany w zapisach planu rozwoju zawodowego. A mianowicie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w czasie trwania stażu dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do zmiany planu rozwoju zawodowego. W czasie trwania stażu nauczyciel może również wprowadzać zmiany w planie rozwoju zawodowego za zgodą dyrektora szkoły (§ 4 ust. 3 i 4). Z praktyki szkolnej wynika, że uzasadnione powody do zmiany w planie rozwoju zawodowego najczęściej były spowodowane m.in. przyjęciem nowych zadań przez nauczyciela albo oceną dotychczasowego przebiegu stażu. Inicjatywa może pochodzić od nauczyciela lub dyrektora, ale ostateczna decyzja w obu przypadkach, w sprawie zmiany planu należy do dyrektora. 

A zatem, czy sytuację wywołującą konieczność przygotowania rozwiązań umożliwiających szkołom i placówkom pracę w zmienionych warunkach kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość można zaliczyć do definiowanych powyżej szczególnie uzasadnionych przypadków? 

Musiałoby to oznaczać, że założenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela nie mogą być zrealizowane w systemie zdalnego nauczania i dlatego plan rozwoju powinien ulec zmianie. Jeżeli natomiast organizacja pracy na odległość nie wpływa na realizację zaplanowanych działań, nie ma koniczności wprowadzania zmian. Każdy przypadek należy jednak traktować indywidualnie. Nie ma bowiem przepisów, które obligowałyby wszystkich nauczycieli realizujących staż do dokonywania zmian w treści sporządzonego przez nich planu rozwoju. Wydaje się również, że obecna sytuacja nie musi zakłócać prawidłowego jego przebiegu w zakresach wskazanych powyżej ani też nie ogranicza nauczyciela w powinnościach, które jest zobowiązany dopełnić na każdym etapie awansu. Nadal uczestniczy w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych zadań wynikających ze statutu szkoły, doskonali się zawodowo, a obecnie zwłaszcza w zakresie metod i form pracy na odległość. Zastosowane rozwiązania organizacyjne dają również możliwość realizacji wymagań związanych z prowadzeniem zajęć w obecności opiekuna stażu oraz dyrektora szkoły oraz omówienia ich z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone. Z wykorzystaniem technik komunikacyjnych mogą być prowadzone również zajęcia otwarte.  

Czego mogłyby dotyczyć takie zmiany, aby miały one charakter szczególnie uzasadnionych? Tak naprawdę wszystkie działania zaplanowane przez nauczyciela w obecnej sytuacji różnią się jedynie sposobem ich realizacji, ze względu na brak fizycznej obecności ucznia i nauczyciela. Czy zatem z wykorzystaniem technologii komunikacyjnej i informacyjnej nie można przeprowadzić wycieczki po mieście, do muzeum, do galerii? Czy nie ma możliwości zorganizowania konkursu? Czy nie ma możliwości prowadzenia działalności społecznej, charytatywnej? Na te pytania musi odpowiedzieć sobie przede wszystkim każdy z autorów planu rozwoju zawodowego. 

Jeżeli nauczyciel zdecyduje się na wprowadzenie zmian do planu lub będzie to inicjatywa dyrektora, to proszę pamiętać, że przepisy wskazują, iż dyrektor szkoły, w terminie 7 dni od dnia przedłożenia zmienionego planu rozwoju zawodowego, zatwierdza ten plan albo zwraca go nauczycielowi do poprawienia wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian. Nauczyciel jest wtedy obowiązany poprawić plan zgodnie z zaleceniami dyrektora szkoły i ponownie przedłożyć go dyrektorowi w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 3 dni robocze. Dyrektor szkoły zaś zatwierdza poprawiony plan rozwoju zawodowego, uwzględniający jego zalecenia, w terminie 7 dni od dnia jego przedłożenia.

Inną kwestią związaną z odbywaniem stażu na kolejny stopień awansu zawodowego, na którą należy również zwrócić uwagę jest możliwe przedłużenie stażu. W związku z zamknięciem szkół wielu nauczycieli będących rodzicami zostało zmuszonych do zapewnienia opieki swoim dzieciom i skorzystania z zasiłku opiekuńczego (art. 4 ust. pkt. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych). Czy ta sytuacja przedłuża staż? 

Zgodnie z art. 9d ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela w przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu pozostawania w stanie nieczynnym, czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy, o których mowa niżej, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W związku z powyższym z obowiązujących przepisów wynika, że gdyby zwolnienie od wykonywania pracy było długotrwałe, a łączny jego nieprzerwany czas trwał dłużej niż miesiąc, to zachodziłaby okoliczność, o której mowa w art. 9d ust. 5 KN i staż uległby przedłużeniu o czas tej nieobecności. Warunkiem przedłużenia stażu, co podkreślam, jest nieprzerwana nieobecność nauczyciela trwająca dłużej niż miesiąc.

Bożena Browarczyk

25-04-2020