Co do zasady, w myśl obowiązujących przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. 
o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1915) uczniowie klas I-III szkoły podstawowej otrzymują w każdym roku szkolnym promocję do klasy programowo wyższej. Natomiast począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej, jeżeli:

• ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć z języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języka regionalnego otrzymał roczne pozytywne oceny klasyfikacyjne,
• w przypadku technikum - przystąpił ponadto do egzaminu zawodowego, jeżeli egzamin ten był przeprowadzany w danej klasie.

Po podjęciu przez radę pedagogiczną uchwały w sprawie wyników klasyfikacji 
i promocji uczniów uczeń otrzymuje świadectwo promocyjne i wraz z dniem zakończenia zajęć dydaktyczno – wychowawczych rozpoczyna wakacje. Na podjęcie nauki w kolejnej klasie musi poczekać do rozpoczęcia nowego roku szkolnego. Taka sytuacja jest udziałem znakomitej większości uczniów. Przepisy oświatowe zawierają jednak regulacje, które są odstępstwem od tej powszechnej zasady. Dotyczą one uczniów spełniających określone warunki. Możemy ich podzielić na dwie grupy. Z takiej możliwości mogą więc skorzystać uczniowie szczególnie zdolni oraz ci, u których wystąpiły istotne trudności edukacyjne i wychowawcze.

Na początek przyjrzyjmy się uczniom najmłodszym. Jak już wyżej wspomniano uczeń klasy I-III szkoły podstawowej otrzymuje w każdym roku szkolnym promocję do klasy programowo wyższej (art. 44o ust. 1 ustawy o systemie oświaty). Jednak przepisy dopuszczają, by na wniosek rodziców ucznia i po uzyskaniu zgody wychowawcy oddziału albo na wniosek wychowawcy oddziału i po uzyskaniu zgody rodziców ucznia rada pedagogiczna mogła postanowić o promowaniu ucznia klasy I i II szkoły podstawowej do klasy programowo wyższej również w ciągu roku szkolnego. Jest to możliwe, jeżeli poziom rozwoju i osiągnięć ucznia rokuje opanowanie w jednym roku szkolnym treści nauczania przewidzianych w programie nauczania dwóch klas. Warto zauważyć, że taka promocja nie jest możliwa w przypadku ucznia klasy III szkoły podstawowej. Wynika to z prostego faktu, że klasa III jest końcową klasa I etapu edukacyjnego.

            Dla szczególnie uzdolnionych uczniów klas programowo wyższych szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej możliwości skrócenia etapu edukacyjnego określone zostały 
w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021r. poz. 1082) oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków 
i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz. U. z 2017 r. poz. 1569). Są one związane ze szczególną formą realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku, jakim jest indywidualny tok nauki. Zgodnie z § 2 ust. 2 przywołanego rozporządzenia uczeń objęty indywidualnym tokiem nauki może realizować w ciągu jednego roku szkolnego program nauczania z zakresu dwóch lub więcej klas i może być klasyfikowany i promowany w czasie całego roku szkolnego. Aby uczeń mógł skorzystać z indywidualnego toku nauki musi otrzymać zezwolenie dyrektora szkoły. Zanim dyrektor szkoły wyda stosowne zezwolenie uczeń musi uzyskać pozytywną opinie rady pedagogicznej i pozytywną opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej (§ 7 ust. 1). W przypadku zezwolenia na indywidualny tok nauki, umożliwiającego realizację w ciągu jednego roku szkolnego programu nauczania z zakresu więcej niż dwóch klas, wymaga się także pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą. Klasyfikacja takiego ucznia, również w trakcie roku szkolnego, odbywa się na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych, które przeprowadzane są odpowiednio zgodnie z art. 44l lub art. 44wa ustawy o systemie oświaty i rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 373). Na podkreślenie zasługuje to, że w opisywanym wyżej przypadku uczeń szczególnie uzdolniony może w ciągu jednego roku szkolnego realizować program nauczania z zakresu więcej niż dwóch klas. Może się więc zdarzyć, że w czasie trwania jednego roku szkolnego będzie klasyfikowany 
i promowany np. trzykrotnie.

            Przyjrzyjmy się teraz temu, na jakie szczególne rozwiązania w tym zakresie mogą liczyć uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Również i oni, po spełnieniu określonych prawem warunków mogą skorzystać z promocji do klasy programów wyższej w trakcie roku szkolnego. Artykuł 44o ust. 6 ustawy o systemie oświaty stanowi bowiem, że uczeń szkoły podstawowej, w tym szkoły podstawowej w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich, który posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i ma opóźnienie 
w realizacji programu nauczania co najmniej jednej klasy, a który w szkole podstawowej uzyskuje ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć z języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języka regionalnego oceny uznane za pozytywne 
w ramach wewnątrzszkolnego oceniania oraz rokuje opanowanie w jednym roku szkolnym treści nauczania przewidzianych w programie nauczania dwóch klas, może być promowany do klasy programowo wyższej również w ciągu roku szkolnego. Jak wynika z powyższego, ten szczególny rodzaj promocji uzależniony jest od spełnienia kilku warunków. Przepis dopuszcza jego stosowanie wyłącznie w szkole podstawowej. Uczeń musi ponadto posiadać orzeczenie 
o potrzebie kształcenia specjalnego i mieć opóźnienie edukacyjne co najmniej jednej klasy. Niezbędne jest również to, by ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych uzyskiwał pozytywne oceny, a ponadto dawał nadzieję opanowania w jednym roku szkolnym treści nauczania przewidzianych w programie nauczania dwóch klas.

            Nieco inną formułę skrócenia etapu edukacyjnego zawiera § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. z 2019 r. poz. 639 ze zm.). Pozwala on na to, by uczniom posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niedostosowanie społeczne lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym, uczęszczających do branżowych szkół I stopnia w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych lub młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, oraz uczniów uczęszczających do branżowych szkół I stopnia w zakładach poprawczych lub schroniskach dla nieletnich można skrócić okres nauki do dwóch lat, pod warunkiem zachowania wymiaru godzin poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych przewidzianego dla trzyletniego okresu nauczania, z tym że wymiar godzin zajęć wychowania fizycznego określa art. 28 ust. 2 ustawy - Prawo oświatowe. Zatem 
z możliwości skrócenia etapu edukacyjnego na podstawie ww. przepisów mogą skorzystać wyłącznie uczniowie branżowych szkół I stopnia w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, w zakładach poprawczych lub schroniskach dla nieletnich. Muszą mieć ponadto orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niedostosowanie społeczne lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym. W przypadku uczniów uczęszczających do branżowej szkoły I stopnia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub młodzieżowym ośrodku socjoterapii, podejmuje rada pedagogiczna:

• po uzyskaniu opinii zespołu, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 2 ustawy - Prawo oświatowe (tj. zespół, który tworzą nauczyciele 
  i specjaliści, prowadzący zajęcia z uczniem, a także wychowawcy grup wychowawczych prowadzący zajęcia z wychowankiem w ośrodku), z której wynika potrzeba skrócenia uczniowi okresu nauki, a poziom osiągnięć ucznia rokuje opanowanie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia i efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia 
  w zawodzie szkolnictwa branżowego w ciągu dwóch lat, oraz
• po zasięgnięciu opinii rodziców ucznia.

Do dyrektora szkoły należy wyznaczenie rodzicom ucznia terminu na wyrażenie opinii, o której wyżej mowa. Nie może on być krótszy niż 14 dni. Jeśli rodzice nie przekażą wymaganej opinii w wyznaczonym terminie oznacza to rezygnację z jej wyrażenia. Natomiast decyzję 
o skróceniu okresu nauki uczniowi uczęszczającemu do branżowej szkoły I stopnia w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich podejmuje dyrektor szkoły. Czyni to po uzyskaniu opinii rady pedagogicznej, z której wynika potrzeba skrócenia uczniowi okresu nauki, a poziom osiągnięć ucznia rokuje opanowanie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia i efektów kształcenia określonych 
w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego w ciągu dwóch lat.

Przywołane przepisy umożliwiające skrócenie etapu edukacyjnego poprzez promocję uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych w trakcie roku szkolnego nie zawierają szczegółowych uregulowań dotyczących przeprowadzenia niektórych czynności związanych 
z tym rodzajem promocji. Dotyczy to przede wszystkim sposobu ustalania rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych. W tej sytuacji należałoby więc kierować powszechnie obowiązującym prawem w tym zakresie, w szczególności przepisami rozdziału 3a ustawy o systemie oświaty. Szkoły muszą więc zdecydować, w jaki sposób oceny te będą ustalane. Opierając się na rozwiązaniu przyjętym dla uczniów realizujących indywidulany tok nauki można zdecydować, że odbywać się to będzie np. poprzez egzaminy klasyfikacyjne. Jeśli jednak, jak już wspomniano, przepisy nie regulują trybu ustalenia tych ocen, to możliwe są również inne rozwiązania. Należy ponadto ustalić kto, kiedy i w jakiej formie wnioskuje o możliwość promocji w trakcie roku szkolnego dla ucznia. Wymaga to zastanowienia i rozwagi, by ustalone terminy dawały uczniom czas na spełnienie stawianych wymagań. Powyższe ustalenia powinny znaleźć się w statucie szkoły. Trzeba bowiem pamiętać, że w myśl art. 44b ust. 10 ustawy o systemie oświaty szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły.

W każdym z wymienionych przypadków, jeśli uczeń uzyskał promocję do klasy programowo wyższej w trakcie trwania roku szkolnego należy wydać mu świadectwo promocyjne oraz przenieść go do tej klasy, by kontynuował w niej naukę.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1082);
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1915);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 373),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. z 2019 r. poz. 639 ze zm.).

Bożena Browarczyk

04-11-2021