Definicja choroby zawodowej została zapisana w Kodeksie Pracy. Przepis art. 235¹ stanowi, że za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Istotne znaczenie ma także treść art. 235², z którego jasno wynika, że rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić zarówno w okresie zatrudnienia w narażeniu zawodowym, jak również po zakończeniu pracy na stanowisku, na którym to narażenie występowało, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Można więc stwierdzić, że uzyskanie uprawnień emerytalnych oraz zakończenie pracy w narażeniu zawodowym nie wyłącza możliwości rozpoznania u byłego pracownika choroby zawodowej. Trzeba jednak udowodnić, że leczenie i jakiekolwiek oznaki choroby wystąpiły jeszcze w czasie świadczenia pracy.

Warunkiem koniecznym do stwierdzenia choroby zawodowej jest kumulatywne zaistnienie przesłanek:

• Rozpoznanie choroby zawodowej dokonane przez lekarza posiadającego wymagane kwalifikacje do orzekania w zakresie chorób zawodowych, wynikające z przepisu § 5 ust.1 rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych;
• Istnienie zagrożenia zawodowego w miejscu pracy.

Wykaz chorób zawodowych i terminy 

Wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym stanowi załącznik do Rozporządzenia  Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych. W rozporządzeniu określono także  sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz  podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania chorób zawodowych. Wykaz zawiera 26 grup chorób zawodowych. Pozycja 15 dotyczy chorób narządu głosu, zdefiniowanych jako

„Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:

• guzki głosowe twarde
• wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych
• niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią”.

Dla wszystkich trzech jednostek chorobowych, czyli zmian kwalifikujących rozpoznanie choroby zawodowej wskazano 2 lata jako okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.

Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim, o którym mowa w § 6 ust.1 oraz w formularzu karty oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.

Rozpoznanie choroby zawodowej

Od zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej do decyzji o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej może upłynąć nawet kilkanaście miesięcy. Poniżej przykład.

• Skierowanie (z Poradni Foniatrycznej do jednostki orzeczniczej I stopnia, tu do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy) na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej – czerwiec 2017;
• Wszczęcie postępowania administracyjnego przez Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny (PWIS) – wrzesień 2017;
• Sporządzenie karty oceny narażenia zawodowego przez PWIS – październik 2017;
• Wywiady, badania ogólne, 3 razy ocena laryngologiczna, badania dodatkowe, w tym video stroboskopowe krtani – listopad-grudzień 2017;
• Orzeczenie lekarskie WOMP o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej – marzec 2018;
• Odwołanie od orzeczenia do jednostki orzeczniczej II stopnia, tj. Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi za pośrednictwem WOMP – kwiecień 2018;
• Przesłanie odwołania oraz dokumentacji z WOMP do IMP – maj 2018;
• Badania (w trybie odwoławczym) laryngologiczne, foniatryczne i przez lekarza medycyny pracy – czerwiec 2018;
• Zawiadomienie PWIS o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie – sierpień 2018;
• Decyzja PWIS o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej – wrzesień 2018.

W analizowanym przypadku zostało potwierdzone narażenie zawodowe na nadmierny wysiłek głosowy ponad 15 lat. Ustalono bezspornie, iż specyfika pracy tej osoby związana była z koniecznością ciągłego operowania głosem w celu prawidłowego prowadzenia zajęć dydaktycznych, co niewątpliwie było związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym. Jednak  nie wykryto występowania guzków głosowych twardych, wtórnych zmian przerostowych fałdów głosowych, ani niedowładu mięsni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią, czyli zmian kwalifikujących rozpoznanie choroby zawodowej. Rozpoznano natomiast jednostkę chorobową pod postacią „przewlekłego prostego nieżytu gardła i krtani", czyli schorzenie, które nie figuruje w wykazie chorób zawodowych. Od tej decyzji stronie służyło odwołanie do Głównego Inspektora Sanitarnego w Warszawie, jednak strona z tej możliwości już nie skorzystała.

Wzory formularzy stosowane przy zgłaszaniu, rozpoznawaniu i stwierdzaniu chorób zawodowych znajdują się w załącznikach do rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.

O konsekwencjach i świadczeniach z tytułu choroby zawodowej w artykule:

Choroba zawodowa – konsekwencje i świadczenia

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz. U. 2019, poz. 1040) – art. 235¹ , art. 235² 
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. z 2013, poz. 1367)  
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (t.j. Dz.U. 2013, poz. 1379).

Jadwiga Osińska

10-09-2019