Art. 68 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe nakłada na dyrektora bardzo wiele obowiązków. Poniżej wybrane, przykładowe obowiązki dyrektora.

Dyrektor szkoły/placówki

• kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz; 
• sprawuje nadzór pedagogiczny; 
• sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne; 
• realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących; 
• dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie;
• wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę lub placówkę; 
• odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia;
• itd., …

Poza tym:

• dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole/placówce nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami (art. 68 ust. 5);
• dyrektor szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe ustala zawody, w których kształci szkoła (art. 68 ust. 7);
• dyrektor jest przewodniczącymrady pedagogicznej (art.69 ust. 4).

Czy wszystkie te zadania ma wykonywać jedna osoba - DYREKTOR?

W realizacji tych rozlicznych obowiązków ogromnym, nieocenionym wsparciem może być ZASTĘPCA, czyli  WICEDYREKTOR.

Stanowisko wicedyrektora tworzy się obowiązkowo w szkole, która liczy co najmniej 12 oddziałów (klas). W mniejszych jednostkach, nawet jeżeli nie ma takiego wymogu, stanowisko takie może być utworzone, jednak pod warunkiem uzyskania zgody organu prowadzącego.

Art. 97. 

1. W szkole, która liczy co najmniej 12 oddziałów, tworzy się stanowisko wicedyrektora. 
2. Dyrektor szkoły, za zgodą organu prowadzącego szkołę, może tworzyć dodatkowe stanowiska wicedyrektorów lub inne stanowiska kierownicze. 
3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą szkół artystycznych.

W przedszkolach obowiązują odmienne kryteria, zgodnie z art. 101 ust. 1.

Art. 101. 1. Podstawową jednostką organizacyjną przedszkola jest oddział. 

2. W przedszkolu: 

1) liczącym co najmniej 6 oddziałów lub 

2) posiadającym oddziały zlokalizowane w różnych miejscach lub 

3) w którym co najmniej 2 oddziały pracują dłużej niż 10 godzin dziennie 

– może być utworzone stanowisko wicedyrektora przedszkola. 

3. Dyrektor przedszkola, za zgodą organu prowadzącego, może utworzyć stanowisko wicedyrektora w innych przypadkach niż określone w ust. 1, a także, za zgodą organu prowadzącego, może tworzyć inne stanowiska kierownicze.

Powierzenie stanowiska wicedyrektora następuje zazwyczaj na czas trwania kadencji dyrektora, ale może to być także okres krótszy lub czas nieokreślony (przepisy prawne nie normują tego jednoznacznie).

Odwołania ze stanowiska (jaki i powierzenie stanowiska) wicedyrektora dokonuje dyrektor szkoły.

Art. 64. 1. Jeżeli w szkole utworzono stanowisko wicedyrektora lub inne stanowiska kierownicze, powierzenia tych stanowisk i odwołania z nich dokonuje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego, rady szkoły oraz rady pedagogicznej.

Odwołanie może nastąpić z takich samych przyczyn jak w przypadku odwołania dyrektora, co uszczegóławia art. 66 ust. 1 Prawa oświatowego.

Art. 66. 1. Organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce: 

1) odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie:

a) złożenia przez nauczyciela rezygnacji, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem,

b) ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań wymienionych w art. 57 ust. 2w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli – bez wypowiedzenia, 

c) złożenia przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny wniosku, o którym mowa w art. 56 ust. 3; 

2) w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki, o której mowa w art. 2 pkt 8, dla uczniów szkół artystycznych prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego – ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. 

Warto zwrócić uwagę na punkt drugi tego artykułu mówiący o szczególnie uzasadnionych przypadkach – takim uzasadnionym przypadkiem może być przedłużająca się usprawiedliwiona nieobecność w pracy (np. z uwagi na zwolnienia lekarskie)  - co potwierdza orzecznictwo (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 lipca 2017 r., I OSK 553/17). Wtedy, po uzyskaniu wszystkich wymaganych opinii, dyrektor może odwołać z funkcji wicedyrektora nauczyciela korzystającego z długotrwałego zwolnienia lekarskiego. 

To, jak będzie przebiegała współpraca na linii dyrektor – zastępca/zastępcy zależy nie tylko od predyspozycji psycho-fizycznych, kompetencji, kwalifikacji, temperamentu czy osobowości, ale także od nadanych uprawnień.

Aby nie dochodziło do „kolizji uprawnień”, dyrektor powinien określić, w miarę możliwości, dość szczegółowy zakres tych uprawnień i obowiązków, zwany często przydziałem czynności.

Poniżej propozycje zapisów w przydziale czynności (ogólnym i szczegółowym). Oczywiście tworzymy, wybieramy te, które uważamy za zasadne w danej szkole/placówce.

Przykładowe zapisy ogólnego przydziału czynności:

• Czuwanie nad właściwą organizacją procesu dydaktyczno-wychowawczego szkoły;
• Opracowywanie tygodniowego planu zajęć dydaktycznych;
• Organizowanie zastępstw za nieobecnych nauczycieli;
• Wykonywanie zadań wynikających z realizacji nadzoru pedagogicznego;
• Sprawowanie nadzoru nad pracownikami obsługi i administracji  w szkole.

Szczegółowy zakres czynności będzie uzależniony od wielu czynników, w tym specyfiki szkoły/placówki i liczby zastępców. Do  obowiązków wicedyrektora  może należeć, np.:

• Sporządzanie (techniczne) arkusza organizacyjnego i ewentualnych aneksów na dany rok szkolny;
• Przygotowywanie  planu nadzoru pedagogicznego na dany rok szkolny i sprawozdania z realizacji tego planu;
• Opracowywanie tygodniowego planu zajęć dydaktycznych, dyżurów nauczycieli, semestralnych zjazdów słuchaczy szkół dla dorosłych oraz harmonogramu zajęć pozalekcyjnych;
• Organizacja zastępstw za nieobecnych nauczycieli i oraz wprowadzanie zmian w tym zakresie w dzienniku elektronicznym;  
• Wspieranie nauczycieli rozpoczynających prace w zawodzie i realizujących plany rozwoju zawodowego na poszczególne stopnie awansu zawodowego;
• Sporządzanie oceny realizacji planu rozwoju zawodowego  i projektu oceny pracy nauczycieli;
• Wnioskowanie do dyrektora w sprawie dodatków motywacyjnych, nagród i kar dla nauczycieli i pracowników administracji;
• Współpraca ze szkołami wyższymi w zakresie praktyk studenckich i nadzorowanie  praktyk; Współpraca z pracodawcami;
• Nadzorowanie przebiegu praktyki zawodowej i praktycznej nauki zawodu;
• Przygotowywanie informacji na spotkania z rodzicami i na posiedzenia rad pedagogicznych, w tym kwalifikacyjnych i podsumowujących prace;
• Prowadzenie szkoleniowych rad pedagogicznych, w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia;
• Opracowywanie harmonogramu głównych uroczystości i imprez  na dany rok szkolny i nadzór nad organizacją wydarzeń;
• Akceptowanie dokumentacji wycieczek;
• Obserwacje zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych;
• Kontrola realizacji podstawy programowej poszczególnych przedmiotów;
• Analiza planów nauczania i wnioskowanie ewentualnych zmian na rok przyszły;
• Sporządzanie wykazu podręczników i szkolnego zestawu programów nauczania;
• Nadzór nad zespołami przedmiotowymi i zadaniowymi, w tym bezpośredni udział w spotkaniach, analiza planów i sprawozdań zespołów i specjalistów (psycholog, doradca zawodowy, pedagog, logopeda);
• Troska o sprawny przepływ informacji pomiędzy podmiotami społeczności szkolnej, z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi;
• Analizowanie  arkuszy samooceny nauczyciela i opracowywanie wniosków z nich wynikających;
• Pełnienie funkcji zastępcy przewodniczącego szkolnego zespołu egzaminacyjnego podczas egzaminów zewnętrznych; 
• Administrowanie dziennikiem elektronicznym, przeprowadzanie szkoleń pracowników w zakresie jego użytkowania, bieżące monitorowanie i kontrola poprawności i systematyczności zapisów w dzienniku elektronicznym;
• Kontrola poprawności uzupełniania arkuszy ocen;
• Niezwłoczne informowanie dyrektora szkoły o stwierdzonych nieprawidłowościach zaobserwowanych w ramach nadzoru pedagogicznego;
• Nadzór nad realizacją zadań wynikających z wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego;
• Nadzór nad pracą samorządu szkolnego w porozumieniu z opiekunem;
• Przygotowywanie projektów odpowiedzi na pisma skierowane do dyrektora szkoły przez instytucje zewnętrzne;
• Przekazywanie sekretarzowi szkoły danych statystycznych niezbędnych w serwisie internetowym SIO;
• Pełnienie dyżurów wakacyjnych.

To tylko przykładowy zakres działań, a katalog bieżącej aktywności wicedyrektora  może być bardzo szeroki.

Może nasuwać się pytanie „Jak rozliczać wicedyrektora z wykonywanych zadań?”

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wicedyrektor (ponieważ z reguły jest nauczycielem) podlega tym samym zasadom oceny co inni nauczyciele. Dodatkowo, przy tak wielorakich i zróżnicowanych zadaniach współpraca musi opierać się na zaufaniu, dyrektor na bieżąco monitoruje działania zastępcy i ocenia „po efektach”. Nie bez znaczenia jest tu atmosfera pracy, autorytet, wizerunek w środowisku. Oczywiście można wprowadzić narzędzia, jak np. karty samooceny pracy, sprawozdania, itd., decyzja należy do dyrektora.

A co w przypadku nieobecności dyrektora w szkole/placówce, w której brak stanowiska zastępcy?

Zgodnie z art. 68 ust. 9 prawa oświatowego w razie nieobecności dyrektora i braku stanowiska wicedyrektora organ prowadzący ma obowiązek wyznaczyć innego nauczyciela do pełnienia czasowo obowiązków kierownika tej jednostki. Wówczas, taki nauczyciel powinien otrzymać dodatek funkcyjny, o czym mowa w  art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela. Wysokość i zasady przydzielania takiego dodatku określa organ prowadzący w REGULAMINIE wynagradzania nauczycieli.

Art. 68.

9. W przypadku nieobecności dyrektora szkoły lub placówki zastępuje go wicedyrektor, a w szkołach i placówkach, w których nie utworzono stanowiska wicedyrektora – inny nauczyciel tej szkoły lub placówki, wyznaczony przez organ prowadzący.

(KN) Art.30

6. Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia, określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego, w drodze regulaminu: 

1) wysokość stawek dodatków, o których mowa w ust. 1 pkt 2, oraz szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków.

Podsumowując, wicedyrektor  jako najbliższy współpracownik dyrektora i organizator bieżącej pracy szkoły może i powinien być  prawdziwym wsparciem dla dyrektora. Trzeba jednak zdefiniować, a następne wprowadzone w życie zasady współpracy (zadania, kompetencje, odpowiedzialność). Jeżeli do tego dojdzie doświadczenie, wiedza, kwalifikacje, umiejętności zawodowe i interpersonalne, to możemy spodziewać się bonusu w postaci odpowiedniego klimatu szkoły/placówki, a to bardzo ważne. 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 910) 

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2215) 

Jadwiga Osińska

24-09-2020