Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wydał decyzję w sprawie przetwarzania przez szkołę danych biometrycznych dzieci podczas korzystania przez nie z usług stołówki szkolnej.
Szkoła Podstawowa nr 2 w Gdańsku korzysta z czytnika biometrycznego przy wejściu do stołówki szkolnej, który identyfikuje dzieci w celu weryfikacji uiszczenia opłaty za posiłek.
Szkoła pozyskuje te dane i przetwarza je na podstawie pisemnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych. To rozwiązanie funkcjonuje w placówce od 1 kwietnia 2015 r. W roku szkolnym 2019/2020 z czytnika biometrycznego korzysta 680 uczniów, a czterech uczniów z alternatywnego systemu identyfikacji.
Zgodnie z art. 106 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 1148) w celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań opiekuńczych, w szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów, szkoła może zorganizować stołówkę. W związku z tym Prezes UODO stwierdził, że podstawą przetwarzania jakichkolwiek danych osobowych dzieci w związku z realizacją tego zadania szkoły nie mogła być zgoda, ponieważ podstawą do przetwarzania danych osobowych dzieci w tym celu przez Szkołę jest art. 6 ust. 1 lit. e RODO, zgodnie z którym przetwarzanie jest zgodne z prawem między innymi gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Oznacza to, że Szkoła przetwarza dane osobowe ucznia na podstawie przepisów prawa, wykonując swoje ustawowe zadania. Nie potrzebuje zatem odrębnej zgody rodziców bądź pełnoletniego ucznia na przetwarzanie danych osobowych w związku z realizacją tych zadań, tj. świadczeniem usług przez stołówkę szkolną. Realizując tę usługę Szkoła może przetwarzać tylko te dane osobowe ucznia, które są niezbędne do świadczenia usług stołówki szkolnej. Prezes UODO wskazał, że przepisy prawa powszechnie obowiązującego wskazują rodzaj danych, jakie szkoła może pozyskiwać od swoich uczniów. Żaden z nich nie zezwala Szkole na przetwarzanie (pozyskiwanie i gromadzenie) danych biometrycznych (których przetwarzanie jest co do zasady zakazane w art. 9 ust. 1 RODO) uczniów w celu realizacji tego zadania.
W takiej sytuacji zgoda Rodzica nie może być przesłanką legalizującą przetwarzanie danych biometrycznych, ponieważ zgoda stanowi podstawę legalizującą przetwarzanie danych osobowych jedynie wtedy, gdy nie istnieją inne przesłanki na to przetwarzanie. Uznanie faktu wyrażenia zgody przez rodziców dzieci jako okoliczności legalizującej pobranie od dzieci innych danych niż wskazane przez polskiego prawodawcę, stanowiłoby obejście tych przepisów.
Wobec powyższego uznać należy, że Szkoła nie miała podstawy prawnej zezwalającej na przetwarzanie danych biometrycznych dzieci korzystających z usług stołówki szkolnej. W związku z tym, z uwagi na to, że Szkoła nie legitymuje się żadną z przesłanek określonych w art. 9 ust. 2 RODO, takie postępowanie prowadzi do naruszenia art. 9 ust. 1 RODO oraz zasady minimalizacji danych ustanowionej w RODO, zgodnie z którą administrator danych czyli w tym przypadku Szkoła, nie powinna pozyskiwać danych ponad miarę, lecz jedynie te, które są niezbędne dla zrealizowania celów. Należy zauważyć, iż przetwarzanie danych biometrycznych nie jest niezbędne dla osiągnięcia celu, jakim jest identyfikacja uprawnienia dziecka do odebrania obiadu.
Za to naruszenie została nałożona administracyjna kara pieniężna na Szkołę. Co więcej Prezes UODO nakazał jej usunięcie danych osobowych przetworzonych do postaci cyfrowej informacji o charakterystycznych punktach linii papilarnych palców dzieci oraz zaprzestanie dalszego zbierania danych osobowych.
W ukaranej Szkole Podstawowej nr 2, zgodnie z zasadami wydawania obiadów, umieszczonymi na stronie internetowej stołówki prowadzonej przez Szkołę, uczniowie, którzy nie posiadają identyfikacji biometrycznej, przepuszczają wszystkich i oczekują na końcu kolejki. Gdy wszyscy uczniowie z identyfikacją biometryczną wejdą do stołówki, rozpoczyna się wpuszczanie pojedynczo uczniów bez identyfikacji biometrycznej. Tego typu zasady zdaniem Prezesa UODO wprowadzają nierówne traktowanie uczniów i ich bezpodstawne zróżnicowanie, ponieważ wyraźnie promują uczniów posiadających identyfikację biometryczną. W ocenie Prezesa UODO wykorzystywanie danych biometrycznych w zestawieniu z celem, w jakim są one przetwarzane, jest w istotny sposób nieproporcjonalne.
Prezes UODO uzasadniając swoja decyzję podkreślił, że dane osobowe dzieci wymagaja szczególnej ochrony, a w omawianej sprawie przetwarzane dane są szczególnych kategorii. System biometryczny identyfikuje cechy, które są niezmienne i niejednokrotnie – jak w przypadku danych daktyloskopijnych – niemożliwe do zmiany. Z uwagi na unikalność i stałość danych biometrycznych, przekładających się na ich niezmienności w czasie, wykorzystywanie danych biometrycznych powinno odbywać się z ostrożnością i rozwagą. Dane biometryczne mają wyjątkowy charakter w świetle podstawowych praw i wolności, dlatego też wymagają wyjątkowej ochrony. Ewentualny ich wyciek może skutkować dużym ryzykiem naruszenia praw i wolności osób fizycznych.
Na podstawie: https://uodo.gov.pl/pl/138/1453
Beata Linowska
06-03-2020
